Is de Mona Lisa gebaseerd op Da Vinci?

Antwoord

De 'Mona Leo'-theorie dateert al van 1984, toen computerwetenschapster en filmkunstenares Lilian Schwartz de helften van de Mona Lisa en het Portret van een Oude Man in Rood Krijt samenvoegde tot één beeld, waarbij enkele lijnen (kin, neus, ooghoogte) overeen zouden komen. Haar hypothese was dat het oorspronkelijk om een schets van Isabella van Napels ging, die Leonardo bij gebrek aan model dan maar met een spiegel heeft afgewerkt. Al heel vroeg werd kritiek op die hypothese en onderzoeksmethode gegeven:

• Schwartz bewerkte de beelden sterk, zeker dat van de Oude Man dat gespiegeld werd en waarbij details werden weggegomd;
• het portret van de oude man is misschien een zelfportret, maar dat is absoluut niet zeker; andere portretten of vermoedelijke portretten van Leonardo da Vinci verschillen ervan;
• dat verhoudingen en lijnvoeringen in beide kunstwerken met elkaar overeenstemmen, wijst er enkel op dat ze door eenzelfde kunstenaar zijn gemaakt, niet dat ze op eenzelfde model zijn gebaseerd;
• mannelijke of vrouwelijke gelaatsverhoudingen zijn niet zomaar vast te stellen;
• tijd- en hofgenoten die zowel Isabella als het portret zagen, zoals Luigi d'Aragona en Antonio de Beatis, merkten helemaal geen gelijkenis op;
• bij het 'morphen' geeft Schwartz herhaaldelijk zelf verschillen in gelaatsstructuur aan tussen de Mona Lisa, het portret van Isabella van Aragon en het portret van de oude man.

En is er is wel wat verbeelding van de kijker nodig om de gelijkenissen in de gelaten van al die portretten te herkennen. Misschien belangrijker is dat er historische bronnen zijn die aangeven dat het werk wel degelijk Lisa Gherardini moest voorstellen, en dat ze wellicht voor hem geposeerd had. Maar omdat harde feiten vaak ontbreken en het werk sinds de diefstal tot de verbeelding spreekt, groeien er vaak wilde hypothesen over da Vinci's werk, over verborgen cijfers, zichtbare ziektesymptomen of gelijkenissen met andere werken.