Hoe werd men keizer in het Romeinse Rijk, en was Caesar een keizer of dictator?

Antwoord

Een keizerrijk is een vorm van monarchie: een staatshoofd, voor het leven benoemd, wiens titel overerfbaar is. Hoewel de staatsvorm die Caesar en Augustus installeerden in alles leek op een koninkrijk (alle macht in één persoon, voor diens leven, overerfbaar) hadden de Romeinen een uitgesproken afkeer van de term koning (rex), zodat ze nieuwe omschrijvingen zochten. Ze vonden die in andere titels

Ook keizer wordt je normaal door geboorte of adoptie, maar meer dan bij koninkrijken worden daar uitzondernigen op gemaakt met verkiezingen. Bij de Romeinen werd bij opvolgingsproblemen een keizer gekozen door edelen, en in het Heilige Roomse Rijk werd de keizer zelfs in principe verkozen onder de Duitse koningen ('keurvorsten', vorsten die kunnen kiezen), hoewel de regerende keizer meestal zijn oudste zoon als opvolger naar voren werd geschoven als kiesbare kandidaat.

Er circuleerden aanvankelijk heel wat synoniemen, wat ertoe leidde dat de titel in verschillende talen helemaal anders klinkt (kaiser, empéreur, tsar):

• Caesar was eerst dictator tijdens zijn leven. Pas na zijn dood kreeg die titel een kwalijke bijklank.
• Augustus, die hem uiteindelijk opvolgde, werd officieel aangeduid met de afkorting van zijn voornaamste staatsfunctie, 'princeps senatus' (senaatsvoorzitter, dat later leidde tot ons woord 'prins').
• Vanaf Tiberius, de directe opvolger van Augustus, kwamen verschillende synoniemen in gebruik voor de functie. De voornaamste was het niet-officiële, maar wel goed beschrijvende 'imperator' (bevelhebber). Omdat het in principe om een overerfbare functie ging, werden ook de familienaam Caesar doorgegeven, en de bijnaam Augustus (verhevene). In het Oost-Romeinse Rijk werd imperator gewoonlijk vertaald als autokrator (zelf-heerser of alleen-heerser).

Caesar wordt doorgaans niet beschouwd als de eerste Romeinse keizer, wel Augustus, omdat die laatste veel meer dan zijn voorganger verschillende mandaten verenigde in zijn persoon.