Waar en voor wie is het magazine "Vreugde en arbeid" van rond 1940 uitgegeven?

Antwoord

Het is een vreemd geval, als tijdschrift. Eigenlijk was het gericht op bezet Nederland, maar uitgegeven in Berlijn. De jaartelling is bijzonder verwarrend. En mooist van al, is de gelijknamige organisatie pas anderhalf jaar na de eerste nummers opgericht.

Freude und Arbeit werd al sinds 1936 in Berlijn uitgegeven, als cultureel tijdschrift van de nazi-eenheidsvakbond DAF (officieel het Offizielles Organ des Internationalen Zentralbüros Freude und Arbeit). Na 1940 veranderde de uitgever van naam (Zentralamt für internationale Sozialgestaltung) en werden vertaalde uitgaven verzorgd in het Deens, Frans, Spaans, Italiaans en Nederlands - met behoud van de jaartelling. De eerste Nederlandstalige nummers verschenen in 1940, maar waren jaargang 5. Wellicht verscheen de laatste uitgave in 1943 (jaargang 8, nummer 1, januari), maar het blad werd nooit officieel opgeheven.

In bezet Nederland ontstond in oktober 1940 een culturele organisatie voor 'werkmensen', Vreugde en Arbeid (V&A), dat naar voorbeeld van het Duitse Kraft durch Freude (KdF, gekend van de VW Kever) culturele ontspanning en volksontwikkeling wilde verzorgen als beloning voor arbeid. Ze deed dat door de bouw van ontspanningslokalen, het (agressief) overnemen en subsidiëren van cabaret- en theatergezelschappen en radiozenders, het organiseren van cursussen en sport en spel en het verspreiden van het gelijknamige blad. De organisatie had een bijzonder verwarrende structuur, met afdelingen voor Verbinding, Pers en Propaganda, Culturele Ontspanning, Lichamelijke Ontwikkeling, Reizen en Vacantie, Geldzaken, Algemene Zaken en Volksontwikkeling, maar ook provinciale en stedelijke bureaus en ‘provinciale dienstkamers’. Vanaf oktober 1942 werden de organisatie deel van het 'Nederlandsch Arbeidsfront', de eenheidsvakbond georganiseerd door de Duitse bezettingsmacht.

Het maandblad was dus gericht op Nederlanders, geïnteresseerd in cultuur, maar met een duidelijke nazi-invalshoek. Het werdvanuit Berlijn uitgegeven, maar waarschijnlijk ook redactioneel begeleid door de Nederlandse 'Pers en Propaganda'-dienst van V&A.