hoe komt de lage temperatuur in de winter tot stand: toch niet alleen omdat de zon het verst van ons vandaan staat?

Antwoord

De afstand van de aarde tot de zon is inderdaad niet constant. Het verschil is echter zeer klein en meer nog (en dat zal je wellicht verbazen) : de aarde staat het dichtst bij de zon op 3 januari (146.1 miljoen kilometer), en het verst op 4 juli (151.1 miljoen kilometer). Dus :

De zon staat het dichtst in onze winter en het verst in onze zomer !
(Met "onze" bedoel ik "op het noordelijk halfrond").

Dit verschil van amper 2 procent in afstand heeft echter vrijwel geen effect op de temperatuur.

De seizoenen ontstaan door een heel ander effect : de rotatie-as van de aarde staat niet loodrecht op het baanvlak, maar maakt een hoek die 23° afwijkt van die loodrechte stand. De aarde draait dus om een gekantelde as (zie figuur 1) : in de zomer neigt de aarde daardoor haar noordelijk halfrond naar de zon, en in de winter haar zuidelijk. In de winter is dus ook het noordelijk halfdrond een stuk afgewend van de zon, zodat de zon veel minder hoog aan de hemel staat. Rond 21 juni staat de zon in Vlaanderen op de middag 63° boven de zuidelijke horizon, maar op 21 december slechts 17°.
De zonstraling bereikt dan daar het aardoppervlak onder een kleinere hoek. Een bundel zonlicht van gelijke diameter wordt dan over een groter oppervlakte uitgesmeerd dan in de zomer. (zie figuur 2) Per vierkante meter valt er in de winter dus minder zonlicht, minder energie dan in de zomer, en dat veroorzaakt de lagere temperatuur.