Vanaf wanneer wordt een stuk rots een planeet genoemd?

Antwoord

De definitie die de Internationale Astronomische Unie in 2006 opgesteld heeft voor een 'planeet' is als volgt:

Een planeet is een hemellichaam dat
1. zich in een baan rond de Zon beweegt;
2. voldoende massa heeft zodat de zelfgravitatie (de aantrekking die de planeet op zichzelf uitoefent als gevolg van haar masa) de krachten binnen de planeet zo overheerst dat ze een nagenoeg ronde vorm aanneemt (een oppervlak dus waar niets meer naar beneden kan glijden);
3. haar omgeving opgeruimd heeft (met andere woorden: ze heerst alleen in haar baan).

Het is aan dit laatste criterium dat Pluto niet voldoet. Sinds 1992 zijn honderden objecten, sommige vergelijkbaar met Pluto in afmetingen, ontdekt met banen in de omgeving van Pluto. Men beschouwt Pluto nu veeleer als een van de grootste objecten in een gordel van 'kleine planeten' voorbij Neptunus, zoals men voorheen al de asteroidengordel van kleine planeten kende tussen Mars en Jupiter. Er steekt meer achter dan alleen nomenclatuur: in het begin van het zonnestelsel zijn de planeten juist gevormd door het samenklitten van kleinere objecten, en in die zin is Pluto veeleer een brokstuk onderweg om een planeet te vormen (die er nooit zal komen).

De kleine planeten die dus niet voldoen aan criterium 3, maar wel aan criterium 2 (ze zijn ongeveer rond), heeft men als troostprijs 'dwergplaneet' gedoopt. Binnen de asteroidengordel voldoet Ceres hieraan, voorbij Neptunus naast Pluto ook Eris, Makemake en Haumea. De vele grote satellieten van sommige planeten, zoals de onze, worden wel uitgesloten van deze definitie.

Tot op zekere hoogte is de hoger vermelde definitie knoeiwerk. Volgens criterium 1 zijn de 'exoplaneten' die we nu talrijk rond andere sterren ontdekken geen planeten. De term 'nagenoeg rond' in criterium 2 klinkt niet erg wetenschappelijk. En strikt genomen sluit criterium 3 zelfs de grootste planeet, Jupiter, uit, want Jupiter heeft juist een aantal kleine planeten, de Trojanen, ingevangen in zijn baan, 60 graden voor en 60 graden achter de planeet. 

Oorspronkelijk betekende 'planeet' dwaalster (daar waren voor de Grieken ook Zon en Maan bij), in tegenstelling met de 'vaste' sterren. Nu weten we dat die ook niet vast zijn, maar erg traag bewegen aan de hemel. Het enige dat we aan de hemel niet kunnen zien bewegen, zijn we zelf, de Aarde waar we op staan. Nochtans, sinds Copernicus is ook de Aarde een planeet geworden! Je ziet maar, het is een aaneenschakeling van gekke toestanden, die er gelukkig niet veel toe doen. Niet de naam is belangrijk, wel wat het allemaal betekent.