Hoeveel concentratiekampen zijn er?

Antwoord

Dag Darah,

Dat zijn een hoop vragen over concentratiekampen in de Tweede Wereldoorlog. Ik probeer ze te beantwoorden...

Er waren in nazi-Duitsland uiteindelijk 24 'Konzentrationslager' (KZ), gevangenissen-zonder-proces, met ongeveer 1000 tot 140O nevenafdelingen. Ze waren niet allemaal tegelijk actief. Vaak werd een onderscheid gemaakt tussen werkkampen, zes zogenaamde 'vernietigingskampen' waar mensen zo snel mogelijk vermoord werden, reserveringskampen, verzamel- en doorgangskampen... maar het waren altijd wel ellendige plekken. Ze waren verspreid over heel bezet Europa, met vooral veel doodskampen in centraal-Europa, het huidige oosten van Duitsland, en westen van Polen.

De doodskampen hadden gasvrachtwagens en gaskamers, waar aanvankelijk met koolstofmonoxide mensen gedood werden. Zo'n gas was makkelijk aan te maken met een benzine- of dieselmotor. Vanaf 1942 werd ook Zyklon B gebruikt, een gevaarlijke pesticide en ontsmettingsmiddel dat bij contact met water en hitte een waterstofcyanidegas vrijgeeft. Vergassing was de belangrijkste manier waarop mensen in die kampen werden gedood, maar nooit de enige. Het waren gruwelijke plaatsen.

Hoeveel bouwmateriaal en meer bepaald bomen er gebruikt werden bij de bouw van die kampen, is niet na te gaan. Wel waren de meeste van die kampen op afgelegen plekken gebouwd, waar er weinig pottenkijkers konden zijn en er hele bossen voorhanden waren. Vooral de oudere kampen (Oranienburg-Sachsenhausen, Buchenwald, Dachau) lagen nabij grotere steden, later werden ze bij kleinere stadjes of zelfs weg van alles gebouwd.

Of mensen in bezet Europa zich bewust waren van de gruwel in de concentratiekampen is voorwerp van debat. Het ging rond, en bijvoorbeeld in Mechelen was men na de vrijlating van de zwaar mishandelde Oscar Vankesbeeck begin 1943 uit Breendonk ervan op de hoogte dat het niet om zomaar een gevangenis ging - gijzelaar Vankesbeeck stierf kort na zijn vrijlating. Er was veel nazi-propaganda die een andere boodschap wilde brengen over de concentratiekampen, en wellicht heeft die ook gewerkt. Jan Karski gaf al in 1942 getuigenissen over de opzet en de werking van concentratiekampen via de Poolse regering in ballingschap door aan de geallieerden, maar daar werd eigenlijk geen gevolg aan gegeven.