Hoe zijn de letters ontstaan?

Antwoord

Dag Chloé,

Ongeveer 5000 of misschien zelfs 6000 jaar geleden zijn mensen beginnen te schrijven. Ze gebruikten daarvoor tekeningetjes. Elk tekeningetje stelde een woord voor, bijvoorbeeld om een voorwerp te benoemen, zoals "bijl", "boom", "vis". Bij sommige volkeren raakte dat systeem na lange tijd vereenvoudigd, zodat ze niet meer per woord een afzonderlijke tekening nodig hadden, maar wel alleen nog een tekeningetje per afzonderlijke lettergreep, bijvoorbeeld "ka" of "pi", meestal een combinatie van een medeklinker (bv. t, k, r) met een klinker (bv. a, i, o). Bij heel veel volkeren ontwikkelde dat systeem zich tot een schriftsysteem dat alleen maar uit tekens bestond die allemaal afzonderlijk een klank voorstellen, zoals bij ons (a, b, c, d, e ...). Ons systeem noemen wij het alfabet, een woord dat bestaat uit de twee namen van de eerste twee letters van het Griekse alfabet: alfa (α) + bèta (β).Onze letters (a, b, c, d ... tot en met z) zijn dus allemaal ontstaan uit een tekeningetje dat een woord, een begrip voorstelde. Zo is de letter a waarschijnlijk ontstaan uit de tekening van een kop van een os, de letter b uit de tekening van een plattegrond van een huis, enzovoort.

Het alfabet dat we voor het Nederlands (en ook bijvoorbeeld voor het Duits, het Engels, het Frans, het Italiaans ...) gebruiken, is gebaseerd op het Latijnse alfabet, dat in het begin maar 21 letters had, terwijl het Nederlandse alfabet 26 letters heeft. In de loop van de geschiedenis zijn er letters aan het oude Latijnse alfabet toegevoegd, zoals de w, die ontstaan is uit twee aan elkaar geschreven v's: vv = w. Denk maar aan de naam voor de letter w in het Frans: double v (= dubbele v). De letter j is ontstaan uit de letter i, die naar beneden toe langer gemaakt is. Denk maar aan de naam voor de letter j in het Italiaans: i lunga (= lange i). Elke taal die haar alfabet van het Latijn overgenomen heeft, heeft aanpassingen aan dat alfabet aangebracht, om het geschikt te maken voor de weergave van de klanken van de eigen taal. Zo heeft het Nederlands klanken die niet voorkwamen in het Latijn, waardoor er maatregelen nodig waren die klanken met een letterteken te kunnen schrijven, hoewel die klanken in het Latijn niet bestonden. Zo heeft het Nederlands een eigen letter ij ontwikkeld. De ij is niet helemaal echt een letter, maar wordt soms toch als een aparte letter gezien, bijvoorbeeld in kruiswoordraadsels. Een andere maatregel van het Nederlands is het idee om twee letters met elkaar te combineren voor de weergave van één klank: oe, eu, ie. Dat moest wel omdat het Nederlands veel meer klinkers heeft dan het Latijn. Het Latijn had genoeg aan de letters a, e, i, o, u, y om zijn klinkers in een schriftsysteem te kunnen weergeven. Maar het Nederlands heeft veel meer klinkers. En dus hebben we hulpmiddeltjes ontwikkeld om al die klinkers met de letters a, e, i, o, u, y te kunnen schrijven. Zo hebben we ook het systeem van de open en gesloten lettergrepen bedacht, waardoor o in bijvoorbeeld boot, bot, botten en boten afhankelijk van de enkele schrijfwijze (o), de dubbele schrijfwijze (oo) en het voorkomen in een open lettergreep (boten) of geschoten lettergreep(boot, botten, bot) als een /oo/ (lang) of een /o/ (kort) gelezen moeten worden. Sommige talen hebben andere kneepjes bedacht om klanken anders te kunnen schrijven dan in het Latijn: ß, ç, à, é è, ù, ê, ä, ö, ü ...

Er zijn ook talen die vandaag nog steeds tekeningetjes gebruiken om woorden weer te geven, zoals het Chinees. Wie Chinees wil leren schrijven, moet dus enkele duizenden tekeningetjes uit het hoofd kennen. Chinezen die lang naar school gaan en goed leren lezen en schrijven, kennen soms tot ongeveer 7000 van die tekeningetjes uit hun hoofd.

Met hartelijke groet,

Peter Debrabandere