Waren ratten nu wel of niet verantwoordelijk voor de pest?

Marc, 70 jaar
13 januari 2025

Vandaag ging het bij een familiebijeenkomst over ratten. Ik beweerde daarbij dat zwarte ratten de pest deden circuleren in de middeleeuwen. Er werd tegengesproken dat dit een fabeltje was. Uiteindelijk werd verwezen (na controle op de smartphone) naar een artikel uit 2018 waarin dit tegengesproken werd (dat ratten de pest in de middeleeuwen deden circuleren). Ook ChatGPT leert mij dat volgens de huidige kennis niet meer aangenomen wordt dat ratten de pest in de middeleeuwen deden circuleren (het zou zeker niet de primaire maar eerder een secundaire verspreider zijn). In een artikel uit Eos uit 2019 (dus na 2018) lees ik dat de bacterie die de ziekte veroorzaakte, inderdaad via rattenvlooien bij de mens terechtkwam. Was dat een vergissing of bestaat er nog discussie in de wetenschappelijke wereld over dat artikel uit 2018? Het artikel in kwestie blijkt het volgende te zijn: Dean KR, Krauer F, Walloe L, Lingjaerde OC, Bramanti B, Stenseth NC, Schmid BV: Human ectoparasites and the spread of plague in Europe during the Second Pandemic. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 2018, 115(6):1304-1309

Antwoord

Er bestaat inderdaad nog discussie over de rol van ratten in de verspreiding van de pest-bacterie Yersinia pestis tijdens de historische epidemieën in Europa.

Waar iedereen het wel over eens is, is dat knaagdieren zoals ratten (maar ook nog andere zoogdieren) een “reservoir” vormen voor deze bacterie. Nu nog is dat het geval in ondermeer bepaalde delen van Azië. De bacterie besmet dus normaal ratten, maar kan ook overgaan op andere zoogdieren, waaronder de mens (wanneer de meeste ratten dood zijn). En om van rat naar mens over te springen zijn vlooien “vectoren” (= overbrengers). Maar wanneer een mens besmet is met de bacterie, kan deze ook nog van mens op mens overgebracht worden door luizen. Luizen kunnen dus ook als vectoren dienen, hetzij door hun uitwerpselen die wanneer men zich krabt de bacterie door de huid kunnen overbrengen, hetzij door de mens te bijten.

Onderzoekers in de studie van 2018 hebben wiskundige modellen toegepast om de zeer snelle verspreiding van de pest in Europa te simuleren en besloten daaruit dat het onwaarschijnlijk is dat ratten dit zo snel hadden kunnen doen. Volgens hun simulaties zouden luizen (van mensen) dat wel gekund hebben. En luizen werden in die tijd ook veel getransporteerd door ondermeer zeelui. Het zou ook kunnen dat beide vectoren, rattenvlooien en mensenluizen, samen een rol hebben gespeeld.

Reacties op dit antwoord

Er zijn nog geen reacties op deze vraag.

Enkel de vraagsteller en de wetenschapper kunnen reageren op een antwoord.

Zoek andere vragen

© 2008-2025
Ik heb een vraag wordt gecoördineerd door Eos wetenschap. Voor vragen over het platform kan je terecht bij liam.verbinnen@eos.be