Zouden meer baanvakken het fileprobleem oplossen, of zouden er gewoon meer mensen de auto nemen?

Antwoord

Beste Tom,

Dat is een zeer interessante vraag, die je eigenlijk zelf al beantwoordt. Kort samengevat is het antwoord dat extra rijstroken het fileprobleem (meestal) niet oplossen omdat er inderdaad extra verkeer wordt aangetrokken. 

Dit fenomeen heet "geïnduceerde vraag", een economisch principe dat verklaart hoe een toename van het aanbod van iets (in dit geval: wegcapaciteit) leidt tot een toenemende vraag (hier: meer mensen die met de auto rijden). Het werkt als volgt:

1) Op korte termijn verlicht een extra rijvak lokaal vaak de filedruk.

2) Door de verminderde file wordt het aantrekkelijker om deze weg te nemen. Extra bestuurders worden aangetrokken die voorheen deze route vermeden omwille van de file, die gebruik maakten van het openbaar vervoer of de fiets, of die op andere (minder filegevoelige) tijdstippen reden.

3) Door dit toegenomen gebruik neemt de file terug toe, meestal tot een gelijkaardig niveau als vóór de uitbreiding.

Ook belangrijk om weten is dat files vaak ontstaan door 'flessenhalsen', oftewel plekken waar veel verkeer bijeenkomt op een plaats die daarvoor onvoldoende afwikkelcapaciteit heeft. In België zijn dat typisch onze ringwegen (bv. rond Brussel en Antwerpen). Extra toevoercapaciteit voorzien richting die flessenhals helpt dan natuurlijk niet... 

Er zijn enkele uitzonderingen waar extra wegcapaciteit wél zinvol kan zijn. Op de eerste plaats: als je de doorstroming van zo'n flessenhals kan verbeteren, kan je wél een vermindering van de file krijgen. En spitsstroken kunnen ook zinvol zijn om de files 's avonds te verminderen, aangezien 's avonds het meeste verkeer net wegrijdt uit die drukste locaties, en zich vervolgens uitspreidt. Door dan extra capaciteit te voorzien om het verkeer sneller te kunnen verspreiden, kan er een vermindering van de file optreden. 

Maar de meest voor de hand liggende en duurzame oplossing om fileproblemen te voorkomen, is te zorgen dat mensen minder gebruik maken van de auto en meer van vervoermiddelen die efficiënter omspringen met de publieke ruimte, zoals het openbaar vervoer en de fiets. Een rijstrook van 3,5 m breed voor auto's heeft een capaciteit van ongeveer 2.000 passagiers. Maar met diezelfde ruimte kan een bus 5.000-10.000 passagiers per uur verplaatsen, een breed fietspad 12.000 fietsers, of een tram of light rail zo'n 20.000 passagiers. 

Het fenomeen van geïnduceerde vraag en bijgevolg het beperkte effect dat capaciteitsuitbreidingen hebben op filevermindering, wordt ondersteund door zowel ouder als recent onderzoek (bv. Cervero 2002; Hymel, 2019), en zou je dus kunnen beschouwen als een 'wetmatigheid'. Desondanks blijven beleidsmakers vaak miljarden investeren in het uitbreiden van de wegcapaciteit.

 Cervero, R. (2002). ‘Induced Travel Demand: Research Design, Empirical Evidence, and Normative Policies’. Journal of Planning Literature 17, nr. 1: 3-20. https://doi.org/10.1177/088122017001001.

Hymel, K (2019). ‘If you build it, they will drive: Measuring induced demand for vehicle travel in urban areas’. Transport Policy 76: 57-66. https://doi.org/10.1016/j.tranpol.2018.12.006.