Waarom beginnen in de Indo-Europese taalfamilie alle woorden voor nacht met een n?

Antwoord

Beste Anita,

Allereerst: het klopt helemaal niet dat in de Indo-Europese taalfamilie alle woorden voor 'nacht' met een n beginnen. Er zijn wél heel wat talen uit de Indo-Europese taalfamilie die woorden hebben voor 'nacht' die allemaal dezelfde oorsprong hebben, zodat ze onder andere de gelijkenis vertonen van eenzelfde beginklank, in dit geval de n, vergelijk; het Nederlandse 'nacht', het Duitse 'Nacht', het Engelse 'night', het Franse 'nuit', het Latijnse 'nox', het Italiaanse 'notte', het Zweedse 'natt', het Griekse 'nuks', het Russische 'noč', het Welshe 'nos'; het Albanese 'natë', enzovoort. 

Die gelijkenis is er niet alleen met betrekking tot de beginklank, de n, maar ook bijvoorbeeld met betrekking tot de t op het einde van het woord. Die t vind je niet in alle hierboven genoemde voorbeelden, maar dat komt bij het Latijn bijvoorbeeld doordat die t in 'nox' niet zicht- en hoorbaar is. 'Nox' is namelijk de nominatief. In de accusatief 'noctem' of de genitief 'noctis' duikt die oorspronkelijke t wel weer op. Die t van de accusatief is de t die je ook bv. in het Frans (nuit) en het Italiaans (notte) nog vindt. [In het Frans wordt die t nog geschreven, maar niet meer gesproken.] 

De k vind je ook in heel wat van die woorden nog terug. In de Germaanse talen is de k een ch geworden. Die hoor je in het Engels niet meer, maar je ziet wel nog gh in de geschreven vorm 'night'. De k is in sommige talen weggesleten, of anders gezegd; met de erop volgende t samengevallen, zodat je in het Zweeds bv. 'natt' hebt, in het Italiaans 'notte'. De medeklinkercombinatie kt of cht evolueert in veel talen in de loop van de eeuwen naar t. Zo krijg je in het Engels 'night', waarin gh nog wel geschreven wordt, maar niet meer uitgesproken. Zo staat het Latijnse 'octo' tegenover het Italiaanse 'otto' en (alweer) het Engelse 'eight', waarin gh niet meer gehoord wordt (maar wel in het Nederlandse 'acht' en Duitse 'acht'). Zo staat het Latijnse 'lactem' tegenover het Italiaanse 'latte'. 

Dat niet alle talen van de Indo-Europese familie een woord voor 'nacht' hebben waarin die n nog zichtbaar of hoorbaar is, komt doordat er natuurlijk talen zijn in die taalfamilie die in de loop van de millennia dat woord verloren zijn en vervangen hebben door een ander woord met dezelfde betekenis. 

Alle talen van de Indo-Europese taalfamilie gaan terug op één gemeenschappelijke vooroudertaal, waarin een woord bestaan moet hebben dat zo ongeveer klonk als nokwt. Dat is een door taalkundigen gereconstrueerde vorm, een vorm die taalkundigen al terugredenerend geconstrueerd hebben vanuit de woorden die we onder andere in oude Latijnse, Griekse, Indische, Oudslavische, Gotische,... teksten teruggevonden hebben. Dat is eigenlijk archeologie met woorden. 

Toen de sprekers van het millennia-oude Indo-Europees in verschillende bevolkingsgroepen elk hun eigen weg gingen, behielden ze aanvankelijk natuurlijk allemaal datzelfde woord nokwt voor wat wij nu nog steeds 'nacht' noemen. Maar sommige bevolkingsgroepen kwamen op hun tochten sprekers van andere talen tegen van wie ze een ander woord voor 'nacht' overnamen, waarna het oorspronkelijke nokwt uit hun taal verdween. Daardoor hebben niet alle talen van de Indo-Europese talengroep een woord voor 'nacht' dat verwant is met 'nacht' en met een n begint.

Met hartelijke groet,

Peter Debrabandere