Wat is het Ripuarische taalgebied?

Antwoord

Het Ripuarisch taalgebied is inderdaad internationaal, omdat het een Duitse dialectfamilie betreft die ook in kleine stukjes van Nederland (Kerkrade, Bocholtz, Simpelveld, Waals) en België (Raeren, Bütgenbach, Büllingen) wordt gesproken.

Het is een verzamelnaam voor een honderdtal Middelfrankische dialecten die in de wijde regio rond Keulen worden gesproken. Het is vernoemd naar de Ripuarische Franken, die er in de vroege middeleeuwen woonden aan de oever (in het Latijn 'ripa') van de Rijn.

Een paar gemeenschappelijke kenmerken zijn:

- Men zegt er 'Machen', niet 'Maken' zoals noordelijker. Dit onderscheidt het Middelduits (of Middelfrankisch) van het noordelijker Nederduits. Die taalgrens wordt de Benrather Linie genoemd, naar het dorpje Benrath, bij Düsseldorf, op de Rijn.

- Men zegt er 'Dorp', niet 'Dorf' zoals zuidelijker en oostelijker. Die taalgrens wordt de Bad Honefferlinie genoemd, naar het plaatsje op de Rijn net ten zuiden van Bonn. De Dorf-dialecten, waartoe ook het Luxemburgs en o.a. de dialecten van Eupen en St. Vith behoren, behoren tot de Moezelfrankische taalfamilie.

- De zogenaamde 'sleeptoon' is iets heel bijzonder, dat enkel in Belgisch- en Nederlands Limburgs, het Ripuarisch Duits, het Litouws en enkele Poolse dialecten rond Gdansk wordt gebruikt.

- Ook heel kenmerkend zijn de diftongeringen, waarbij één lange klinker verandert in een tweeklank (Käse wordt Kiis), andere klinkers weer verkorten (gut wordt jot) en geminatie, waarbij medeklinkers naast kort ook lang kunnen worden uitgesproken .

Door de 'Keulse expansie' drongen die dialectkenmerken, samen met Duitse leenwoorden, ook door tot het Nederlands dat in dat taalgebied werd gesproken.

Door emigratie in de late middeleeuwen uit dit taalgebied, deelt het Ripuarisch ook veel kenmerken met het Siebenburger Saksisch, dat in Transilvanië (Roemenië) nog door oudere generaties wordt gesproken. En dat dus eigenlijk eerder 'Rheinisch' zou moeten heten, in plaats van 'Saksisch'.

Het is een familie, eerder dan één dialect. Heel typisch is dat de Ripuarische dialecten vaak als 'Platt' worden omschreven: Öcher Platt (in Aken), Bönnsch Platt, Kirchröadsj plat, of Bocheser plat (in Bocholtz).

De meeste dialecten hebben geen eenvormig schrijfsysteem, en worden doorgaans zo fonetisch mogelijk in een standaardtaal nagebootst. In 1986 werd echter de Rheinische Dokumenta voorgesteld, een schrijfsysteem dat zowel het Ripuarisch, het noordelijker Bergisch en het zuidelijker Moezelfrankisch goed en uniform kan weergeven, inclusief de toonklemtonen en verlengde medeklinkers.