Waarom en sinds wanneer schamen mensen zich voor naaktheid?

Willem, 59 jaar
24 december 2022

De mens is het enige wezen dat zich schaamt om zijn naaktheid. Is er enige aanwijzing in de geschiedenis wanneer dit ontstaan is? Of is het eigen aan de mens, waarop de vraag dan is: hoe komt het dat de mens zo is en andere wezens niet?

Antwoord

Schaamte voor naaktheid is iets dat cultuurgebonden is. En cultuur is bij uitstek iets dat mensen uitvinden en dat mensengemeenschappen kenmerkt. Cultuur heb je niet bij dieren (of hooguit in zeer eenvoudige vorm).

Men kan ervan uitgaan dat de oorspronkelijke jagers-verzamelaars geen schaamte hadden voor naaktheid. Kleren (dierenhuiden) werden eventueel gedragen als lichaamsbescherming, bijvoorbeeld tegen de kou. Dit kunnen we afleiden uit wat we weten van jagers-verzamelaars gemeenschappen die nog, of tot voor kort, aanwezig zijn of waren in Zuid-Amerika (Amazonië), sub-Sahara Afrika (Tanzanië), Nieuw-Guinea, Australië. 

In de laatste 10.000 jaar ontstonden zogenaamde “beschavingen” in het Nabije en Midden-Oosten wanneer heel veel mensen dicht bij elkaar gingen wonen en werken als landbouwers of ambachtslui. Uit die tijd hebben we beeldhouwwerken, muurschilderingen en andere kunstvoorwerpen die erop wijzen dat er nog steeds geen schaamte voor naaktheid bestond. In Europa zien we dat de Oude Grieken (±3.000 v.C.) zelfs het naakte, atletische, lichaam verheerlijkten. Het lijkt erop dat pas bij de uitvinding van de monotheïstische godsdiensten (één God), zoals ondermeer te lezen valt in het Oud Testament, die schaamte ontstond. 

Bij de Romeinen, die aanvankelijk zoals de Oude Grieken polytheïstisch waren (meerdere Goden), wordt naaktheid wel geassocieerd met armoede. Om de sociale ladder te beklimmen moest men zich goed kleden. En het waren de barbaren die geen kleren droegen (de Gallische krijgers waarmee de Romeinen te maken kregen, trokken volledig naakt ten strijde). Maar wanneer ze naar gemeenschappelijke baden gingen, of gemeenschappelijke latrines, bleek er bij de Romeinse burgers geen schaamte te zijn voor naaktheid.

Die schaamte lijkt dus verbonden met de oorsprong van de monotheïstische godsdiensten, ruwweg 4.000 jaar geleden in het Nabije Oosten.

Reacties op dit antwoord

Er zijn nog geen reacties op deze vraag.

Enkel de vraagsteller en de wetenschapper kunnen reageren op een antwoord.

Zoek andere vragen

© 2008-2025
Ik heb een vraag wordt gecoördineerd door Eos wetenschap. Voor vragen over het platform kan je terecht bij liam.verbinnen@eos.be