Is de Luther-bijbelvertaling 'verantwoordelijk' voor het ontstaan van Duitse naamvallen?

Antwoord

Beste Kris,

Luther heeft de naamvallen niet bedacht. Die bestonden al in het Duits en in alle andere Germaanse talen lang voordat Luther aan zijn Bijbelvertaling begon. Op het moment dat Luther zijn Bijbelvertaling schreef, bestonden die naamvallen overigens ook nog min of meer in het Nederlands.

Luther heeft ook de ringel-s (in het Duits meestal Eszett genoemd, want eszett = es + zett = s + z) niet uitgevonden of in het Duits geïntroduceerd. Die eszett is ontstaan omdat men op zoek was naar methoden om bij het schrijven plaats te besparen door twee of meer letters in elkaar te schuiven. De Romeinen waren daar al mee bezig. Over het ontstaan van de eszett lees en zie je hier meer.

Ook de grote beginhoofdletter is geen vondst van Luther. Die grote beginhoofdletter kwam al voor in Middellatijnse teksten in de 13e eeuw, in het Duits vanaf de 14e eeuw, maar nog niet systematisch voor alle zelfstandige naamwoorden. Pas in de 17e eeuw is het systeem om voor alle zelfstandige naamwoorden en gesubstantiveerde vormen van andere woordsoorten een beginhoofdletter te gebruiken, in het Duits veralgemeend.

Wat natuurlijk zeker het geval is, is dat de Bijbelvertaling van Luther een invloed gehad heeft op de bewaring op langere termijn van een aantal oude schrijfgebruiken en grammaticale regels waar in die Bijbel voor gekozen is. Die Bijbel werd namelijk eeuwenlang door miljoenen mensen gelezen. Dat zoiets een effect heeft op het bewaren van tradities in de taal, hoeft geen verdere uitleg. Ook de Nederlandse Statenbijbel heeft zo een conserverende invloed gehad op de grammatica van het Nederlands. Dat kan niet anders. Of anders gezegd: terwijl de taal in haar gesproken vorm voortdurend verandert en oudere grammaticale vormen overboord gooit, zorgt een geschreven standaardwerk zoals de Bijbel ervoor dat oudere taalvormen voor langere tijd in de geschreven taal bewaard blijven.

Het schrijven van beginhoofdletters heeft in alle talen als doel bepaalde woorden beter in de verf te zetten omdat ze volgens de taalgebruikers belangrijker waren dan andere woorden. Alleen zijn de keuzes in verschillende talen ongelijk. Wij vinden dat Duitse gebruik een beetje gek en misschien wat overdreven. Maar omgekeerd schrijven wij bepaalde woorden met een hoofdletter, die in andere talen een kleine letter krijgen. In het Nederlands schrijven we een Duits gebruik en in het Duits ein deutscher Brauch. Omgekeerd dus.

Met hartelijke groet,

Peter Debrabandere