Ik was hierover in discussie met mijn vader, die al enkele boeken heeft vertaald vanuit het Frans naar het Nederlands, en dus best de Nederlandse taal beheerst. Hij zei dat de nadruk bij patatten op de tweede “a” ligt. Maar voor mij verklaard dit niet waarom we patatten uitspreken als “pattatten” en niet als “paatatten”. Een andere mogelijke verklaring zou kunnen zijn dat het woord overgenomen is van het Spaanse: patatas, en daarom maar 1 't' heeft na de eerste a. Ik kom er alvast niet uit… Misschien kan één van jullie experts dit verduidelijken?
Beste Thijs,
Het Nederlandse woord patat is ontleend aan het Spaans: patata. In het Spaans wordt patata uitgesproken als /paataataa/, driemaal met de /aa/ van bijvoorbeeld kaas, dus niet met de /a/ van kas. Luister naar die uitspraak via deze link. In het Nederlands wordt patat in de standaardtaal uitgesproken als /paatat/ met eerst de /aa/ van kaas en vervolgens de /a/ van kas. Het meervoud klinkt dus als /paatatten/. Die /aa/ is natuurlijk een heel kort uitgesproken /aa/, want hij zit in een onbeklemtoonde lettergreep. Dat heb je ook in kanaal, kabaal, fataal ... In die woorden zijn beide klinkers /aa/'s. De /aa/ in de eerste lettergreep wordt enkel geschreven omdat hij in een open lettergreep geschreven wordt. De tweede /aa/ wordt dubbel geschreven omdat hij in een gesloten lettergreep geschreven wordt. We zeggen dus /kaanaal/, /kaabaal/ en /faataal/, waarbij de eerste /aa/ korter klinkt dan de tweede /aa/. De spelling met een enkele klinker a en een daarop volgende enkele medeklinker is dus door die uitspraak met /aa/ geïnspireerd. Maar ... Heel vaak klinkt die /aa/ toch niet zo en maken we daar een /a/ (zoals in kas) van. En dan zeggen we /pattat/, /kannaal/, /kabbaal/, /fattaal/. Dat is perfect oké. Maar er is maar één correcte spelling. Er zijn dus twee manieren om patat uit te spreken, maar er is maar één correcte spelling.
Tussen haakjes nog dit. In Vlaanderen betekent patat alleen maar 'aardappel' of 'slag, klap' (in bv. iemand een patat geven). Patat wordt in Vlaanderen als een spreektalig woord gezien, niet als een woord dat ook in de verzorgde standaardtaal voor kan komen. Dan zeggen we bij voorkeur aardappel. In Nederland betekent patat alleen maar 'friet, frieten'. Daar zit een leuk verhaal achter. Het woord patat wordt in Vlaanderen al heel lang gebruikt in de betekenis van aardappel, in Nederland is dat niet zo. Daar is het al heel lang aardappel. Vrij recent hebben we de frieten leren kennen. Frieten heten in het Frans patates frites, wat letterlijk gebakken aardappelen betekent. In Vlaanderen hebben we dat Franse begrip overgenomen, maar we hebben voor het gemak maar de helft van de twee woorden patates frites overgenomen, namelijk frites, frieten. We hebben patates laten vallen, omdat patat al de betekenis 'aardappel' had. Het zou verwarrend geweest zijn om nu ook nog eens patat te gaan zeggen om daarmee 'frieten' te bedoelen. Maar in Nederland was het woord patat nog niet in gebruik en dus konden de Nederlanders makkelijk van patates frites gewoon patat overhouden om daar hetzelfde mee te bedoelen als wij met frieten.
Met hartelijke groet,
Peter Debrabandere
Dank u wel voor deze heldere uiteenzetting!!! Fantastisch initiatief, deze website! Groetjes Thijs
Enkel de vraagsteller en de wetenschapper kunnen reageren op een antwoord.
Nederlands Specialismen: Nederlands (algemeen), Nederlands in België (Belgisch-Nederlands), Standaardnederlands, taalnormen, taalzorg, taaladvies
© 2008-2023
Ik heb een vraag wordt gecoördineerd door EOS vzw
