Vanaf en tot wanneer werd de naam 'Abessinië' voor Ethiopië internationaal gebruikt?

Antwoord

Dag Henry,

Leuke vragen over landennamen! De regio heeft vele benamingen gekend (Aksum, Kush...), maar die twee steken wel uit.

• Abessinië (in het Engels Abyssinia) is inderdaad afgeleid van het Arabische Al-Habash, waarmee niet alleen de regio werd aangeduid, maar ook de Christelijke bevolkingsgroepen. De term dook voor het eerst op op de Ezana stèle in Aksum, waarop koning Ezana van Aksum verhaalt hoe hij de Kush neersloeg en zo koning werd van Habash-volkeren. Vandaag nog worden de christelijke bevolkingsgroepen in de Hoorn van Afrika in het Arabisch aangeduid als Abesha. De precieze woordverklaring voor Al-Habash is onduidelijk - het kan zijn dat het toch uit de semitische talen van de regio zelf komt, het kan zijn dat het 'land van olijven' betekent, of 'mengeling (van volkeren)' maar daar zijn vraagtekens bij te zetten. Abessinië is de gelatiniseerde vorm.
• Ethiopië is ook een exoniem, deze keer uit het Grieks: aitho-ops, 'verbrand gezicht' en verwees naar de donkere huidskleur van de inwoners. Bij Herodotos had de term betrekking op heel Subsaharaans Afrika, in de Bijbel werd het een synoniem voor Nubië, soms voor Kush. Volgens de 3de eeuwse inscriptie op een troon in de havenstad Adulis, het Monumentum Adulitanum, had de anoniem gebleven koning van Aksum gebieden veroverd die in het westen grensden aan Ethiopië. Onder koning Ezana werd ook dat Ethiopië veroverd door Aksum/Al-Habash, en werd de naam van het pas veroverde Ethiopië gebruikt als synoniem voor het hele land.

De Aksumieten werden in 1137 opgevolgd door de Zagweddynastie, die op haar beurt in 1270 werd omvergeworpen door de Salomonsdynastie die, zoals de naam aangeeft, beweerde niet enkel van de koningen van Aksum maar zelfs van de Bijbelse Salomon af te stammen. Die dynastie profileerde zich duidelijk als christelijk en niet-arabisch, en omschreef haar staatsvorm dan ook als 'Keizerrijk van Ethiopië'.

Toch gebruikten de Salomonieten ook vaak de term 'Abessinië', voornamelijk om twee redenen. De eerste was dat de keizers zelf ethnisch tot de Orthodox-Christelijke Abesha behoorden, en de tweede dat buitenlandse mogendheden, ook Westerse, de term hanteerden: de Britse strafexpeditie van 1868 was 'on Abyssinia' en het kortstondige Italiaanse 'Protectoraat Abessinië' werd in 1889 gecreëerd door het Verdrag van Wuchale. Op het einde van de 19de eeuw breidde het grondgebied van de Salomonieten gevoelig uit tot ingeveer de huidige grenzen van het land Ethiopië, en kreeg het ook internationale erkenning als 'Abessinië', tot het in 1935 na een vuile oorlog werd veroverd door Italië.

Na de bevrijding in 1941, overigens met Engelse en Kongolese ondersteuning, koos de keizer Haile Selassi consequent voor de term 'Ethiopië', wellicht om te breken met de Westerse kolonisatiepogingen waarbij telkens 'Abessijnse' namen waren gebruikt. Omdat hij echter ook Eritrea wilde incorporeren in zijn land, dat een eerder Arabische bevolking had en een halve eeuw lang een Italiaanse kolonie was geweest, kreeg de naam Ethiopië in de volgende decennia ook de bijklank van een centralistisch, monarchistisch, autoritair bestuur. Door de Mengistu-dictatuur in 1974-1991, de hongersnoden in 1983-1985 en de pijnlijke afscheiding van Eritrea in 1991-1993 werd die smet op de naam nog groter.

En dat verklaart waarom restaurants, banken en reisbureaus liever het wat archaïsche maar politiek minder beladen 'Abyssinia' in hun naam zetten.