De DR Congo stond in koloniale tijden officieel bekend onder respectievelijk de volgende namen in het Nederlands: Onafhankelijke Congostaat, Belgisch Congo, maar ook andere namen waren in gebruik: Congo Vrijstaat/Congo-Vrijstaat; Belgisch-Congo, (de) Belgische Congo. Bovendien werd de naam met grote regelmaat gespeld als 'Onafhankelijke Kongostaat', 'Kongo-Vrijstaat' en 'Belgisch Kongo', met of zonder verbindingsstreepje. In hoeverre hadden deze varianten een officieel karakter, aangezien het Nederlands een co-officiële taal was in Belgisch Congo en misschien ook in de Onafhankelijke Congostaat? Klopt het dat van Belgische overheidswege officieel werd bepaald dat de naam vanaf een bepaald tijdstip met een 'C' werd gespeld? Verschillende bronnen, waaronder de New York Times en Wikipedia maken melding van de wijziging van de officiële naam van de République du Congp naar 'République fédérale du Congo' tussen 1961 en 1964. Volgens anderen heeft deze naamswijziging nooit plaatsgevonden, maar bestond wel het voornemen om het land te reorganiseren als federale staat. Zijn in dat geval ergens de deelstaten te achterhalen?
Over C of K: het VRT taaladvies geeft aan om voor hedendaags gebruik 'Congo' te hanteren, en 'Kongo' te reserveren voor historische verwijzingen. Ik merk dat voor historische verwijzingen dat niet altijd doorwerkt: Congo-Vrijstaat of Belgisch-Congo zijn bijvoorbeeld fout, maar worden wel vaak gehanteerd. 'Onafhankelijke Congostaat' is een letterlijke, maar hedendaagse vertaling van 'État Indépendant du Congo' waarvoor we eigenlijk al het duidelijker en historisch gebruikte Kongo-Vrijstaat hebben. In het Nederlands was 'Kongo' de officiële spelling tot 1997. Het wordt nog moeilijker. Voor de taal (eigenlijk Kikongo) en de Kongorivier gebruiken we ook vandaag nog de K-spelling in het Nederlands. Dat is soms wel verwarrend: het Kongolese rivierbekken (dat verwijst naar de waterweg) ligt bijvoorbeeld grotendeels in Congolese regenwouden (want die verwijzen naar de staat).
Maar u vroeg ook naar de naam van de staatsvorm. In 1960 werd dat eerst 'Republique du Congo', in 1964 'République Démocratique du Congo', in 1971 kortweg 'République du Zaïre' en in 1997 opnieuw 'République Démocratique du Congo'. Dat werd in het Nederlands vertaald als resp. 'Republiek Kongo', 'Democratische Republiek Kongo', 'Republiek Zaïre' en 'Democratische Republiek Congo'. Bij mijn weten werd pas in 1997 consequent in het Nederlands gekozen om zo dicht mogelijk bij de spelling in de vier Kongolese landstalen te blijven. Twee bemerkingen: 'République du Congo' (1960-1964) was bijzonder verwarrend, omdat het buurland met hoofdstad Brazzaville op dat in die periode exact dezelfde naam had; 'Zaïre' is - hou u vast - de naam van de Kongorivier in de Kikongotaal.
De staatsvorm in de Republiek Kongo (1960-1964) was helemaal niet federaal, wel integendeel: die republiek kampte in 1960-1961 met verschillende afscheidingsbewegingen, zoals de Republique Libre du Congo die Antoine Gizenga vanuit Stanleyville leidde, de État du Katanga (soms foutief République du Katanga genoemd) die Moïse Tshombe uit Elisabethville leidde en Mijnstaat Zuid-Kasaï dat onder Albert Kalonji in Bakwanga (met drie staatsvormen: vanaf juni 1960 'État Autonome du Sud-Kasaï', vanaf augustus 'État Minier du Sud-Kasaï' en vanaf april 1961 'Royaume Fédéré du Sud-Kasaï'). De Republiek Congo, geleid vanuit Léopoldville, was zelf sterk gecentraliseerd.
En toch. In kladversies ontstond er zeker drie keer een 'Republique Fédérale du Congo'. In mei 1960, net vóór de onafhankelijkheid van het land, waren er stemmen voor een meer federale staatsvorm, net als tijdens de Congocrisis met de vele afscheidingen in 1960-1961. Die federale staat werd nooit gerealiseerd. Sommige journalisten gebruiken de term voor het hele grondgebied tijdens die crisis, maar aangezien het niet over één bestuur ging, is dat helemaal misleidend: er was geen federatie, alleen een staat die kampte met afscheidingen. Tenslotte was er in 1991-1992 de Conférence Nationale Souveraine (CNS) die onder Mobutu een nieuwe grondwet moest maken, met o.a. een meerpartijenstaat. Die CNS schreef een grondwet voor een 'République Fédérale du Congo' met een federale structuur, maar na een machtstrijd met Mobutu in 1992-1994 werd ook die uiteindelijk nooit ingevoerd.
Beste Dr. Catteeuw, Dank voor uw uitgebreide antwoord. De reden dat ik ernaar informeerde dat in een artikel in de NL Volkskrant van 6 juli 1954 werd beweerd dat, nav een decreet van min v. koloniën Dequae was besloten dat het land als "Kongo" zou moeten worden gespeld, maar dat zijn opvolger Buisseret in mei 1954 bepaalde dat het 'Congo" zou zijn vanaf dan. Het Ambtelijk Blad van Belgisch Congo volgt echter deze regel niet en spreekt gedurende het bestaan van "(den) Belgisch(en) Congo en later Belgisch-Congo, en het Belgische staatsblad van "Belgisch-Congo en -Kongo" in haar artikelen. Ik neem overigens aan dat het Nederlands/Vlaams uitsluitend officieel was in de periode van Belgisch koloniaal bestuur en niet tijdens de Kongo-Vrijstaat, toen het Frans de enige de facto officiële taal was. Ik veronderstel dat Congo-Brazzaville al vanaf het begin onder de "C"-spelling viel in het Nederlands, vanwege de Franse invloed? Geweldig, uw verduidelijking van de République fédérale. Ik had namelijk zelf getwijfeld of de Conferentie van Coquilhatville 1961 olv Kasavubu wellicht nog had geleid tot een formele naamswijziging. Bovendien ben ik erg blij met de officiële namen van de afgescheiden staten. Nogmaals mijn dank! met vriendelijke groet, Henry.
Enkel de vraagsteller en de wetenschapper kunnen reageren op een antwoord.
© 2008-2025
Ik heb een vraag wordt gecoördineerd door Eos wetenschap. Voor vragen over het platform kan je terecht bij liam.verbinnen@eos.be
