Waarom is slapen zo belangrijk? Het lijkt wel een universele eigenschap.

Antwoord

Inderdaad, slaap komt voor en is belangrijk, bij zowat alle dieren, van kwallen tot mensen. Een van de oudste hypothesen stelt dat een dier dat perioden kent van inactiviteit juist minder kans zal hebben om ten prooi te vallen aan roofdieren. Vooral wanneer het inactief is in de periode waarin het het meest kwetsbaar is. Wanneer een dier actief is, verplaatst het zich en verhoogt het de kans om in de buurt van een roofdier te komen. Een vleermuis bv. is overdag het meest kwetsbaar voor roofvogels. Het slaapt dan, ergens verstopt, waar het geen roofvogels zal tegenkomen. Overdag vangt een vleermuis geen insecten want die zijn vooral 's nachts actief. Bovendien verbruikt het energie, waardoor een periode van inactiviteit energiebesparend is - een bijkomend overlevingsvoordeel, vooral als de voedselvoorraad beperkt is.

Andere hypothesen stellen dat slaap van belang is voor de hersenen om nieuwe verbindingen te kunnen aanleggen tussen hersencellen en daardoor het geheugen kunnen verbeteren (jonge kinderen en dieren slapen ook meer in de periode waarin de hersenen de sterkste ontwikkeling kennen). Hersenen en ook andere weefsels zouden vooral tijdens perioden van inactiviteit (slaap) herstellen van eventuele schade die aangebracht is tijdens de actieve periode.

Sommige van deze hypothesen worden door experimenteel bewijs gesteund. Aangezien slaap voorkomt bij alle dieren, heeft men experimentele evolutie of natuurlijke selectie kunnen bestuderen in kleine diermodellen. Dergelijke dieren, bv. fruitvliegjes, kennen een korte levenscyclus waardoor men veel achterenvolgende generaties kan bestuderen in experimenten. In fruitvliegen waarin slaaptekort werd geïnduceerd, of waarvan men varianten had geselecteerd die minder lang slapen, of waarvan men mutanten had gevonden met korte slaapduur, bleek dat ze geheugenstoornissen vertoonden, een kortere levensduur hadden en minder tolerant waren voor stress dan normale dieren. Met andere woorden, slaaptekort heeft een negatieve impact op "fitness". Natuurlijke selectie zal dus deze dieren wegselecteren ten voordele van dieren die meer slapen. Er werd ook experimenteel aangetoond dat fruitvliegen die langer slapen, meer resistent zijn tegen uithongering. Dus, in perioden van weinig voedselaanbod zijn "langslapers" in het voordeel.

Er bestaat dus wel degelijk een belangrijke evolutiedruk op slaap bij dieren. In de toekomst hoopt men met behulp van bovengenoemde diermodellen de genen te identificeren die hierbij een belangrijke rol spelen. Vervolgens kan men nagaan of deze genen ook een rol spelen bij de mens.