En waarom is deze roman hier minder bekend?
De Engelse roman A Dog of Flanders werd in 1872 geschreven door Marie Louise de la Ramée (1839–1908) onder het pseudoniem Ouida. In 1908 werd hij naar het Japans vertaald nadat een Japanse diplomaat in New York, geraakt door het overlijdensbericht van Ouida in de krant, het boek naar vrienden gestuurd had. Vervolgens werd het boek verplichte literatuur in Japanse basisscholen. Intussen bestaan er meer dan 50 verschillende Japanse uitgaven en vertalingen, maar de grote doorbraak kwam er nadat in 1975 een animatieserie van 52 afleveringen werd uitgebracht. De serie genoot een enorme populariteit, met als hoogtepunt de laatste episode die door 33 miljoen kijkers gevolgd werd. In de daaropvolgende jaren werd de serie vaak heruitgezonden, en in 1997 werd er een langspeeltekenfilm van gemaakt. Ook vandaag de dag blijven snuisterijen gebaseerd op de animatieserie erg in trek in Japan.
Onderzoekers wijten de blijvende populariteit van de roman in Japan aan het feit dat het verhaal verscheidene Japanse culturele waarden en overtuigingen belichaamt. Ten eerste vervult het hoofdpersonage Nello de drie typische karakteristieken van een Japanse held: mislukking, oprechtheid en zelfopoffering. Voor traditionele Japanse helden zijn het proces waar ze door gaan en hun feitelijke handelingen belangrijker dan de resultaten die ze bereiken. Eervol mislukken is dus beter dan succes. Ondanks hun goede bedoelingen bereiken de arme Nello en zijn grootvader nooit succes. Nello heeft een moeilijke jeugd, kent heel wat tegenslagen, wordt ten onrechte beschuldigd van brandstichting en verliest een tekenwedstrijd, niet omwille van een gebrek aan talent, maar door zijn sociale achtergrond. Die achtergrond maakt ook dat hij niet aanvaard wordt door de vader van zijn vriendinnetje en dat hij het schilderij van Rubens niet kan bekijken, zijn grootste ‘mislukking’ of tegenslag. Dit alles samen maakt van Nello een ware held in de ogen van Japanners. De tweede karakteristiek van een Japanse held is oprechtheid, eerlijkheid of trouw: de doeltreffendheid van iemands handelingen is niet het belangrijkste, wel de houding waarmee men handelingen stelt. Nello is oprecht, idealistisch, loyaal, volhardend en waarheidsgetrouw. Ondanks alle moeilijkheden en tegenslagen blijft hij eerlijk en moedig en blijft hij positief door het leven gaan. Tot slot zien we in de figuur van Nello ook het ideaal van zelfopoffering, dat meer weerklank vindt in de op groepsgeest gebaseerde Japanse maatschappij dan in meer individualistische Westerse samenlevingen. Nello helpt zijn grootvader en zijn hond Patrasche, bv. door de wagen zelf te trekken als zij niet kunnen. En wanneer hij een gevonden geldbeugel terugbrengt vraagt hij geen beloning voor zichzelf, maar enkel iets voor Patrasche.
Naast deze held-kenmerken onderscheiden onderzoekers nog een Japans thema in het verhaal, namelijk de sterke nadruk op het behoud van harmonie in de groep, dat boven het individu en zijn noden staat. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen wat verwacht wordt dat men doet, ten opzichte van wat men als individu zou willen doen. Nello beantwoordt aan dit ideaal dat aanspoort om je eigen gevoelens wel te erkennen, maar uiteindelijk te handelen volgens het juiste, sociaal aanvaarde gedrag. Hij plaatst zijn eigen wensen en dromen aan de kant, bv. door te berusten in het feit dat hij zijn vriendinnetje niet meer mag zien. Ook zijn droom om schilder te worden houdt hij geheim, omdat hij voor de buitenwereld slecht een arme bedelaar is, en omdat zijn grootvader wenst dat hij grondbezitter wordt. Tot slot is het verhaal aantrekkelijk voor een Japanse lezer omwille van de vele beschrijvingen van de natuur. Ook de sterke vriendschap tussen mens en dier die centraal staat in het verhaal is herkenbaar aangezien in de Japanse cultuur liefde voor dieren vaak idyllische en mythische proporties aanneemt.
Hoewel het verhaal zich in Vlaanderen afspeelt, is het in België heel wat minder gekend. Een Vlaamse versie van A Dog of Flanders verscheen al in 1885, maar het verhaal was niet populair. Een eeuw later, in 1985, wijdde Willy Vandersteen zijn Suske en Wiske strip Het Dreigende Dinges (nr. 201) aan het verhaal en verscheen ook een nieuwe Nederlandse vertaling van de originele roman Een hond van Vlaanderen, eveneens met tekeningen van Vandersteen. In de strip komen Japanse personages voor, dus het is zeer waarschijnlijk dat Vandersteen zich bewust was van de populariteit van het verhaal bij Japanners, in tegenstelling tot de meeste Belgen, wiens enige kennis van het verhaal aan diezelfde strip te danken is.
Twee standbeelden van Nello en Patrasche herinneren de toerist eraan dat het verhaal zich afspeelt in Antwerpen en omstreken. Het ene bevindt zich in Hoboken en het andere op de Handschoenmarkt in Antwerpen. Dit laatste beeld kwam er in 2016 na een ontwerpwedstrijd georganiseerd door Antwerps stadsgids Tanguy Ottomer, die naast Nello en Patrasche ook andere Antwerpse legenden zoals Jan zonder Vrees onder de aandacht wou brengen. Over zijn ervaring met het rondleiden van Japanse toeristen zei Ottomer dat hij “soms beschaamd was” omdat ze “zoveel verwachten van Nello en Patrasche en zo weinig krijgen”. In Hoboken, waar een kleiner standbeeld staat sinds 1985, vindt men iets meer toeristische verwijzingen naar de roman, zoals de verkoop van thematische koekjes, pralines en bier. In 1982 had een Japanse toerist aan Jan Corteel, actief bij de toeristische dienst van Antwerpen, gevraagd of hij iets wist van A Dog of Flanders, waarop Corteel had moeten bekennen dat dat niet zo was. In zijn zoektocht naar meer informatie vond hij in de bibliotheek de oorspronkelijke Engelse versie van de roman terug, maar merkte hij dat het boek nauwelijks uitgeleend was geweest, slecht vijf maal in een eeuw tijd. Deze vaststelling spoorde hem tot verder onderzoek aan, onder meer naar de plaats van het verhaal, die hij herkende als Hoboken. Hoewel er geen bewijs is dat Ouida zich op Hoboken had gebaseerd, leidde Corteels fascinatie met de kwestie tot het optrekken van het standbeeld en het ontwikkelen van toeristische activiteiten omtrent het verhaal in het Antwerpse district.
België blijft een gegeerde vakantiebestemming voor Japanse toeristen en Antwerpen vormt daarbij steevast een hoogtepunt, mede door de link met A Dog of Flanders. Japanse toeristen tonen vooral interesse in locaties die een centrale rol spelen in het verhaal, zoals de kathedraal met de schilderijen van Rubens, het standbeeld van Rubens op de Groenplaats en de Grote Markt. Hoboken staat vaak niet op het programma van groepsreizen en wordt voornamelijk bezocht door individuele Japanse reizigers, onder wie sommigen een ‘pelgrimstocht’ ondernemen van aan het standbeeld van Nello en Patrasche in Hoboken tot aan de kathedraal in Antwerpen. Het aanwezig kunnen zijn op de plaatsen waar hun (fictieve) helden ooit leefden en de jeugdherinneringen aan het bekijken van de tekenfilmserie maakt vaak emoties los bij Japanse toeristen tijdens hun bezoek aan Antwerpen. Dat het onderwerp actueel blijft blijkt uit de expo ‘Cool Japan’ van 2020 in het MAS, die ook aandacht had voor de tekenfilmserie van A Dog of Flanders.
Bronnen en verdere info:
Jonas Dedeyne & Mick Deneckere
Er zijn nog geen reacties op deze vraag.
Enkel de vraagsteller en de wetenschapper kunnen reageren op een antwoord.
© 2008-2024
Ik heb een vraag wordt gecoördineerd door Eos wetenschap. Voor vragen kun je terecht bij liam.verbinnen@eos.be
