Sinds wanneer spreekt men iedereen aan met mevrouw of meneer?

Willem, 20 jaar
16 maart 2019

Vroeger was mevrouw en meneer volgens wat ik vermoed waarschijnlijk enkel voor de adel (Mijn Vrouwe, Mijn Heer(e)) weggelegd en niet voor de venten en wijven van het gewone volk. Hoe sprak men elkaar toen aan en wanneer veranderde dit naar het huidige mevrouw/meneer?

Antwoord

Boeiende vraag, en gelukkig hebben we daarvoor het Groot Woordenboek der Nederlandsche Taal, dat de eerste verschijning van woorden in het Nederlands aangeeft en verklaart: 137 jaar werk, 43 banden en gelukkig ook online raadpleegbaar.

Mijnheer was oorspronkelijk niet alleen voor adel, maar werd gebruikt voor iedereen die hoger in rang was dan de spreker. In de 16de eeuw ontstond er al een verschil tussen 'mijne heer' voor een hogere in rang, en 'mijnheer' aan elkaar, die voor eender welke gerespecteerde man werd gebruikt.  In 1732 dook de eerste keer een werkwoordvariant op, die bovendien duidelijk tussen gelijken in rang werd gehanteerd:  ”Laquayen, die malkander volmondig Menheeren”, V. EFFEN, Spect. 1, 228 [1732].

Mevrouw heeft een minder duidelijke herkomst, en leek geen tussenstap langs 'mijne vrouw' te hebben gemaakt. Het werd door elkaar voor adellijke dames gebruikt, al dan niet getrouwd (naar analogie van mijn heer hierboven), voor H. Maria, vanaf de 15de eeuw al vroeg voor getrouwde vrouwen van eender welke stand, en ook wel voor een groep al dan niet getrouwde meisjes, ongetrouwde en getrouwde vrouwen (waar we vandaag eerder 'dames' of 'vrouwen' zouden gebruiken). Een van de vroegste vermeldingen was in 1526 wanneer een leerjongen er de niet-adellijke vrouw van zijn leermeester mee aangaf.

Het toevoegen van een voorvoegsel dat bezit aangeeft, is eerder ongewoon - het komt ook in het Frans voor (madame, monsieur), maar niet in Duits, Italiaans, Zweeds, Spaans, Deens, Hongaars, Roemeens, Engels, of het is in heel specifieke betekenissen (monsignor voor hoge geestelijke, madam of ma'am voor hoge ambtenaren en officieren).

 

 

Reacties op dit antwoord

Er zijn nog geen reacties op deze vraag.

Enkel de vraagsteller en de wetenschapper kunnen reageren op een antwoord.

Zoek andere vragen

© 2008-2025
Ik heb een vraag wordt gecoördineerd door Eos wetenschap. Voor vragen over het platform kan je terecht bij liam.verbinnen@eos.be