Waarom zijn insecten nu kleiner dan lang, lang geleden?

Antwoord

Beste Wouter, 

De insecten zijn nu inderdaad kleiner dan sommige van hun prehistorische voorouders, en dit heeft alles te maken met evolutie en met de wijziging van het zuurstofgehalte in de atmosfeer. Honderden miljoenen jaren geleden waren reuzeninsecten nog in grote aantallen aanwezig op aarde; en dan denk ik aan Meganeuropsis permiana, een insect van ongeveer 300 miljoen jaar geleden met een vleugelwijdte van meer dan 71 cm, en nauw verwant met de hedendaagse libellen. Van deze libel werden fossielen teruggevonden, en de libelachtige wordt nog steeds beschouwd als een van de grootste bekende insecten die ooit hebben geleefd. Libellen waren vroeger zo groot als haviken en mieren zo groot als kolibries.

Er zijn twee belangrijke redenen (of geloofwaardige hypothesen) waarom de huidige insecten merkelijk kleiner zijn. De eerste en belangrijkste reden is dat de samenstelling van onze atmosfeer geleidelijk aan gewijzigd is. Miljoenen jaren geleden bevatte de lucht rond onze planeet veel meer zuurstof dan nu. Tijdens de Carboon- en Perzische-periode bevatte de lucht op aarde 31 tot 35% zuurstof, terwijl dit nu “maar” 21% is (dit is al miljoenen jaren zo). Zeker voor insecten is het zuurstofgehalte in de lucht uitermate belangrijk omdat ze niet over longen beschikken. Insecten ademen via ademhalingsopeningen of stigmata die via een netwerk van met lucht gevulde buizen (tracheeën), direct zuurstof leveren aan de cellen. Er zijn studies die aantonen dat een lager zuurstofgehalte in de atmosfeer na verloop van tijd resulteert in kleinere insecten. Aangezien het zuurstofgehalte in de lucht geleidelijk aan verminderde konden de binnenste cellen van deze grote insecten niet voldoende van zuurstof voorzien worden, waardoor de “reuzeninsecten” geleidelijk aan uitstierven de insecten evolueerden tot kleinere versies van hun prehistorische voorouders.    

Naast het zuurstofgehalte is er volgens de wetenschappers ook nog een tweede reden waarom de “reuzeninsecten” verdwenen zijn. De aanwezige dinosauriërs maakten geleidelijk aan een evolutie door tot vogels, die uiteindelijk in staat waren om te vliegen. Deze vogels bleken dan ook nog veel sneller en wendbaarder te zijn dan de aanwezige reuzeninsecten. De vogels hadden reuzeninsecten op hun menu staan, waardoor de prehistorische insecten gedoemd waren om geleidelijk aan uit te sterven.  

Met vriendelijke groeten,

Hans