Wat is het verschil tussen de 'nieuwste tijd' en de 'eigen tijd'?

Yanena, 17 jaar
27 september 2018

Wat zijn de veranderingen waardoor we de nieuwste tijd en de eigen tijd als een aparte periode bekijken? Wat zijn de gelijkenissen waardoor we de nieuwste tijd en de eigen tijd als 1 periode na het ancien regime bekijken? Waarom is de nieuwste tijd (g)een breuk met het ancien regime? Waarom is de nieuwste tijd (g)een breuk met de eigen tijd? Alvast bedankt!

Antwoord

Beste Yanena,

Heel goede vraag. Of eigenlijk: een hele serie vragen.

Allereerst: periodes in de geschiedenis zijn altijd een klein beetje willekeurig. Volgens sommige historici begint de nieuwste geschiedenis in 1870, of zelfs 1914. Volgens anderen begint ze in 1789. In feite is het natuurlijk altijd een keuze waar je de grens precies legt. Er is voortdurend sprake van historische verandering. Historici kiezen achteraf graag één gebeurtenis die representatief lijkt voor een bepaalde grote, langdurige ontwikkeling. Het hangt dan van de historicus af, welke ontwikkeling als de belangrijkste wordt gezien, en welke gebeurtenis daarbij wordt gekozen. 

Maar over het algemeen laten we (in de West-Europese geschiedenis) de nieuwste tijd beginnen rond 1800, en de eigen tijd rond 1945.

De reden om rond 1800 de nieuwe tijd te laten beginnen, is dat toen een heel aantal ontwikkelingen plaatsvond, die het maatschappelijke leven ingrijpend veranderden: bevolkingsgroei, industrialisatie, politieke revoluties. De bevolking in West-Europa nam toe, omdat er door veranderingen in de landbouw veel meer voedsel beschikbaar kwam. Daarnaast begon men het belang van hygiëne in te zien (gesloten riolen, handen wassen na het eten, opereren met gesteriliseerde instrumenten), zodat de sterfte door ziekte drastisch verlaagde. De industrialisatie hield in dat de productie van consumptiegoederen deels werd gemechaniseerd, en geconcentreerd in grote fabrieken. De fabrieken stonden in steden, en de groeiende bevolking ging ook in de stad wonen om in die fabrieken te werken. Hierdoor groeiden de steden dramatisch. Er werd veel meer geproduceerd. En ook al leefden veel arbeiders in armoede, gemiddeld hadden meer mensen meer te besteden dan voorheen. Zo nam ook de consumptie toe. Meer consumptie betekende weer meer productie, waarvoor weer fabrieken werden gebouwd, waar weer nieuwe arbeiders in konden werken, etc...

De werkende klasse in de steden ging meer dan voorheen naar school, waardoor meer mensen konden lezen, en meer mensen ideeën konden ontwikkelen over hoe de samenleving moest worden ingericht. En daar komen de politieke veranderingen om de hoek kijken. Sinds de 18de eeuw hadden denkers (vaak figuren uit de maatschappelijke elite) bedacht dat een samenleving beter in harmonie kon leven, als de macht niet alleen was geconcentreerd bij een erfelijke vorst en enkele edellieden en geestelijken, maar als meer mensen in de samenleving hun zegje konden doen over de inrichting van de maatschappij. Dit was na 1789 uitgemond in de Franse Revolutie. Toen na 1800 vervolgens veel meer mensen in staat waren om hierover na te denken (die stedelijke bevolking, die gemiddeld iets welvarender werd, en beter opgeleid, boekjes kon lezen en naar bijeenkomsten kon gaan), ontstonden ook meteen de eerste massabewgingen: politieke stromingen waar grote delen van de bevolking zich bij thuis voelden. Dit zou uiteindelijk, rond 1900, als resultaat hebben dat her en der universeel stemrecht werd ingevoerd, en de partijdemocratie ontstond.

Dit is in een notendop waarom de samenleving er in de 19de eeuw heel anders uit ging zien dan voorheen. Je kunt dit al terugzien aan de plattegrond van veel Europese steden: een kleine, kneuterige historische kern, met daaromheen een veel grotere schil met negentiende- en begin twintigste-eeuwse wijken die volgens een bepaald patroon zijn aangelegd, om grote hoeveelheden mondige mensen een 'menswaardige' huisvesting te bieden. 

Volgende vraag: waarom is de 'eigen tijd' dan nog weer anders dan de 'nieuwste tijd'?

De 'eigen tijd' is bedacht, toen het besef kwam dat de wereldorde na de Tweede Wereldoorlog drastisch was gewijzigd. Deels door technologie (vliegtuigen, telefoons, de eerste computers), deels door politieke verschuivingen (de Koude Oorlog), speelde de geschiedenis zich steeds meer af op mondiale schaal. De VS en de Sovjetunie hadden de wereld verdeeld in invloedsferen, en China blies als derde grootmacht steeds meer haar partijtje mee. De dekolonisatie in Afrika en Azië haalde de focus nog meer weg van Europa. Handel en industrie, en ook politiek en oorlogsvoering, gingen plotseling de hele wereld over. Met de Spoetnik en de Amerikaanse landing op de maan leek de geschiedenis de Aarde zelfs letterlijk te ontstijgen. Massacultuur kreeg ook een nieuwe, grotere schaal, door de verspreiding van de radio en televisie.

Daardoor leek, opnieuw, een nieuw tijdperk aangebroken, dat als een aparte periode moest worden bestudeerd: omdat de hoofdrolspelers anders waren (VS, Sovjet Unie en China in plaats van Engeland, Frankrijk en Duitsland, en daarnaast allerlei nieuwe, onafhankelijke Afrikaanse en Aziatische landen), maar ook omdat historici heel nieuwe soorten bronnen moesten gaan bestuderen: radio- en televisieprogramma's, en massaal gelezen kranten, naast boeken en brieven.

Hopelijk geeft dit een beetje antwoord op je vraag—er valt nog veel meer over te zeggen.

Jetze
 

 

Reacties op dit antwoord

Er zijn nog geen reacties op deze vraag.

Enkel de vraagsteller en de wetenschapper kunnen reageren op een antwoord.

Beantwoord door

dr. Jetze Touber

Geschiedenis van de Renaissance, Barok en Verlichting: - cultuurgeschiedenis - intellectuele geschiedenis - geschiedenis van het christendom - geschiedenis van wetenschap - geschiedenis van het humanisme

Universiteit Gent

http://www.ugent.be

Zoek andere vragen

© 2008-2025
Ik heb een vraag wordt gecoördineerd door Eos wetenschap. Voor vragen over het platform kan je terecht bij liam.verbinnen@eos.be