Hoe en wanneer werden de landsgrenzen van België bepaald?

Antwoord

Aan de grenzen van België werd en wordt voortdurend gesleuteld, zodat er niet één jaartal is.

De grote lijnen waren tegen 1839 vastgelegd:

• De grens met Duitsland werd na het Congres van Wenen (1815) vastgelegd, en in 1820 in een grensverdrag met Pruisen bevestigd.
• Sinds de Vrede van Utrecht (1713) was de zuidelijke grens met Frankrijk min of meer vastgelegd op de huidige grens, en dat werd in 1820 (Grensverdrag tussen de Nederlanden en Frankrijk, in Kortrijk) vastgelegd.
• Met Nederland leefde de jonge staat negen jaar lang op voet van oorlog, met ruwweg Nederland dat de Scheldetoegang tot Antwerpen blokkeerde en andersom Limburgers die de Nederlandse vesting in Maastricht omsingelden. In 1839 werd in Londen de vrede gesloten met een Scheidingstractaat, dat ineens ook de nieuwe grens tussen Nederland en Belgë, en tussen tussen het nieuwe groothertogdom Luxemburg en België regelde. In de praktijk moest nog in 1848 een grensverdrag worden gesloten in Maastricht, en de grenspalen dateren ook uit dat laatste jaar.
• De grenzen op zee (territoriale wateren) werden oorspronkelijk gebaseerd op gewoonterecht (meestal slechts 3 mijl van de kust) maar in het zeerechtverdrag van de VN in 1982 vastgelegd op 12 mijl vanaf de kust (zo'n 22 kilometer). Belgische territoriale wateren grenzen overigens niet aan de Britse: er zit een stuk internationale wateren tussen.

En daarna werd er voortdurend verschoven:

• Het spectaculairst was de toevoeging van de Kongolese kolonie, tussen 1909-1960. Ruanda-Urundi vormde technisch gezien een mandaatgebied van de Volkenbond (1924-1947), later een trustgebied van de Verenigde Naties (1947-1962) en dus technisch-juridisch gezien géén Belgisch grondgebied.
• Qua omvang was de belangrijkste wijziging dan de toevoeging van de Oostkantons in 1920, met een overgangsfase tot 1925, vanuit Duitsland en Neutraal Moresnet. Tijdens de Tweede Wereldoorlog vormden ze Duits grondgebied.
• In de jaren 1950 velde het Internationaal Gerechtshof enkele vonnissen over overdracht van percelen aan de Belgisch-Nederlandse grens in Baarle-Hertog, dat nochtans een grenskluwen blijft. Het vonnis was overigens in het voordeel van België, dat gebied won.
• Door veranderingen in het reliëf, vooral het rechttrekken van waterlopen en het inpolderen, van de Willem-Leopoldpolder in het Zwin in 1873 tot de rechttrekking van de Maas (nog op 1 januari 2018). In 1999 werden enkele percelen rond het kanaal Gent-Terneuzen geruild. Recent (2018) werden door havenuitbreidingen en ontpolderingen ook landsgrenzen gecorrigeerd.
• De grens met Frankrijk onderging tussen 1844 en 1974 een tiental kleine wijzigingen, voornamelijk om ervoor te zorgen dat de korte wegverbindingen tussen twee plaatsen in eenzelfde land niet de grens over moesten - ook met groothertogdom Luxemburg vormden om dat toegenomen belang van wegen tussen 1904 en 1974 drie kleine grenswijzigingen plaats.
• De zeewateren tussen België en Nederland werden preciezer afgebakend bij de verdragen van Brussel van 18 december 1996, en met Frankrijk in 1990.