Wanneer is de open haard uitgevonden? En door wie?

Antwoord

"Wie de open haard heeft uitgevonden, kunnen we eigenlijk niet zeggen. Wel kennen we de brede evolutie van de haard. Vanaf het moment dat de mens in huizen ging wonen, dit is vanaf het Neolithicum (in onze streken ongeveer vanaf 5000 v. Chr., lag de haard centraal in de woning, en zag ze er waarschijnlijk uit zoals een kampvuur. De reden hiervoor was dat de meeste gebouwen grotendeels in hout gebouwd waren, en dan wil je natuurlijk niet dat een vuur te dicht in de buurt van de palen of de wand komt. De rook liet men dan waarschijnlijk ontsnappen via een gat in het dak.

Rond 1200 n. Chr., tijdens de middeleeuwen, ontstaat de baksteen als bouwmateriaal in Vlaanderen. Een baksteen kan niet in brand vliegen en is dus ideaal om te gebruiken als materiaal voor de haard. Een eerste evolutie is dan ook dat de haard op kleinere baksteenvloertjes wordt gemaakt, maar waarschijnlijk nog steeds centraal in de woning. Baksteen was in het begin te duur om er direct volledige muren of huizen van te maken. Later wordt baksteen goedkoper, en gaat men de haard tegen een muur beginnen plaatsen, zoals we nu ook nog altijd doen. Deze haard is dan in baksteen en heeft dan ook een schouw in baksteen om de rook af te voeren. Er komen dan zowel huizen voor die volledig in baksteen werden gebouwd, maar huizen waarbij slechts enkele muren in baksteen werden gebouwd, kwamen waarschijnlijk vaker voor. Dit zien we toch op schilderijen van bijvoorbeeld Pieter Breughel de Oude (onder andere 'Gevecht tussen Carnaval en Vasten' en 'Volkstelling te Bethlehem').

In stenen kastelen is er natuurlijk veel minder brandgevaar, en aangezien de eerste stenen kastelen in Vlaanderen voor 1200 n. Chr. verschijnen, komen de eerste open haarden daar waarschijnlijk voor. Er is dus zeker een verschil tussen de kastelen en andere woonplaatsen van de elite in steen, die sneller in steen of baksteen werden gebouwd en dus sneller een open haard konden gebruiken, dan de woningen van de 'gewone mensen'."