Waarom luisteren we niet naar onszelf?

Antwoord

Dag Eva,

Dat is een hele goede vraag. Het lijkt inderdaad makkelijker om goede raad te geven aan jezelf of aan iemand anders, dan om iets echt te doen. Degene aan wie je de goede raad geeft, zal het ook niet altijd makkelijk hebben om die goede voornemens te volgen. Je bent dus zeker niet de enige die het soms moeilijk heeft om alles te doen zoals het best zou gaan!

Onderzoekers uit de sociale psychologie vonden dat sommige dingen helpen om iemand te overtuigen iets te doen:

(1) Wie de raad geeft: Je zal iemands raad sneller opvolgen als je weet dat die persoon er iets van kent en het niet zegt omdat hij er zelf een voordeel wil uit halen. Je zal bijvoorbeeld beter luisteren naar een dokter die zegt dat je minder moet snoepen dan naar je mama want die dokter weet heel goed wat ongezond is en je mama wil misschien dat je tijdens het avondeten nog genoeg honger hebt om je bord op te eten.

(2) Hoe de raad gegeven wordt: Het moet opvallen (en dus niet in een gesprek waar je eigenlijk niet goed aan het luisteren bent) en het helpt ook als je er iets bij voelt, bijvoorbeeld als je bang bent om een slechte toets te maken. Misschien ben jij daar dus niet echt bang voor, maar degene aan wie je raad geeft wel. Als je over iets heel specifiek raad geeft, zal je die ook sneller opvolgen dan iets algemeen. Deze namiddag een appel eten zal dus beter werken dan 'je moet gezond leven'.
Iets wat je belooft te doen opnemen op video of opschrijven helpt ook. Dat moet je niet altijd doen natuurlijk, maar er werd bijvoorbeeld op sommige scholen minder gepest als leerlingen een contract hadden ondertekend dat ze niet zouden pesten. Als ze het toch deden, zou dat confronterender zijn want ze hadden het officieel beloofd.

(3) Wie de raad krijgt: Als je echt nog geen idee hebt hoe je iets moet aanpakken of je twijfelt nog heel erg over je keuze, dan zullen anderen of jezelf je sneller overtuigen. Daarnaast helpt het als de raad gaat over iets dat je heel belangrijk vindt. Misschien ken je iemand die heel goed muziek kan spelen. Dan zal je sneller overtuigd zijn om ook veel piano te oefenen. Het helpt ook als je graag weet wat je wil. Dan zal je goede raad sneller opvolgen om een duidelijk plan te hebben om iets aan te pakken.

Tot slot zal je je mening soms aanpassen nadat je een beslissing genomen hebt. Dat heet cognitieve dissonantie in de sociale psychologie. Stel: je staat in een winkel en twijfelt om een dure trui te kopen omdat je er eigenlijk niet genoeg voor gespaard hebt. Als je hem toch koopt tegen je eigen goede raad in, zal je achteraf bijvoorbeeld denken 'Ik kan beter één hele mooie en goede trui kopen dan twee goedkopere die snel verslijten'. Je zal dus achteraf redenen bedenken om je beslissing te verantwoorden ook al had je de goede raad gekregen om die trui niet te kopen.

Mijn lange antwoord toont dat het niet zo eenvoudig is om te weten waarom je soms iets doet en waarom niet. Psychologen hebben wel al enkele redenen gevonden, maar wij mensen blijven een ingewikkelde soort die we soms zelf niet kunnen volgen!