Waarom is de zee zo diep?

Antwoord

Beste Gert

Het verschil in opbouw tussen oceanische en continentale korst ligt aan de basis voor de diepe oceanen. Continentale korst is vrij dik (40 km), maar bestaat voor een groot deel uit relatief lichte gesteenten, vooral graniet. De oceanische korst is veel dunner (<10 km), maar bestaat vooral uit het 10% zwaardere basalt. Samen met de nog 10% zwaardere gesteenten (peridotiet) van de top van de mantel vormen deze verschillende typen aardkorst de lithosferische platen (tot zo’n 150 km dik) die de grote eenheden van de platentektoniek van de aarde vormen. Deze platen bevinden zich bovenop de deels gesmolten en daardoor stroperige asthenosfeer.  Je zou kunnen zeggen dat de lithosfeerplaten op de asthenosfeer drijven, zoals blokken hout in het water, waarbij hout met een hogere massadichtheid (bv. eikenhout) iets dieper in het water ligt dan het lichtere vurenhout. Zo ligt de oceaanbodem zo’n 4-6 kilometer lager dan de continenten.

Overigens zijn de oceanen niet overal even diep. Bij oceanische spreidingsruggen, waar continue nieuwe oceaanbodem gevormd wordt (zoals midden in de Atlantische oceaan), zijn de oceanen over het algemeen maar zo’n 3 km diep. De nieuwe lithosfeer (gevormd uit magma) is aanvankelijk nog warm en neemt daardoor een relatief groot volume in, waardoor de oceaan wat minder diep is. Als oceanische lithosfeer ouder wordt koelt ze af en krimpt daardoor. Bovendien groeit ze ook nog vanaf de onderliggende asthenosfeer aan. Zo wordt de oceanische lithosfeer langzaam zwaarder en zakt daardoor wat dieper in de asthenosfeer. Al met al ligt oude oceaanbodem (zeg van 100 miljoen jaar en ouder) daarom zo’n 2 km dieper dan bij een actieve spreidingsrug.

De oudste en diepste delen van de Atlantische Oceaan bevinden zich vlakbij de continentranden. Dit kun je goed op Google Earth of op een dieptekaart zien. Daarop zie je ook dat de continentranden (lichtblauwe zones op GE) zelf ook onder water staan, zoals bij de Noordzee en de Keltische Zee. Dat komt omdat de continentale korst daar wat dunner is dan elders, waardoor deze randzeeën, die over het algemeen hooguit zo’n 200 m diep zijn, het continentaal plat van West-Europa vormen. Mocht deze korte vereenvoudigde uitleg toch nog niet helemaal duidelijk zijn, lees dan verder over platentektoniek.