Hoeveel soorten woorden bestaan er?

Antwoord

Dag Nelson,

Bijvoeglijke naamwoorden (en ook wel de meeste andere woordsoorten) kunnen op allerlei verschillende manieren in soorten onderverdeeld worden. Je kunt namelijk allerlei criteria bedenken om een soort (dier, mens, plant, hemelllichaam, woning, voertuig, boek ...) in ondersoorten in te delen. Dat kan met woordsoorten dus ook. En in het bijzonder dus ook met bijvoeglijke naamwoorden. Je kunt eigenlijk - als je maar creatief genoeg bent - allerlei criteria bedenken om het bijvoeglijk naamwoord in soorten bijvoeglijke naamwoorden onder te verdelen. Criteria kunnen dan bijvoorbeeld zijn:

• aantal lettergrepen
• aantal letters
• de lettergreep waarop de klemtoon valt
• de beginletter
• de laatste letter
• de beginklank
• de laatste klank
• de betekenis
• de mogelijkheid om een verbogen vorm te maken met -e (bv. een zieke koe)
• de mogelijkheid om een verbogen vorm te maken met -s (bv. iets moois)

Sommige van die criteria zijn weinig relevant (bv. aantal letters), maar dat betekent niet die een op het eerste gezicht weinig zinvol criterium niet toch zinvol kan zijn. Zo speelt de indeling in adjectieven met een s als laatste klank en andere adjectieven die niet op de klank -s eindigen, een rol bij het schrijven en uitspreken van de vormen die met -s verbogen worden. Bij die adjectieven die op -s (klank dus) eindigen, wordt in de spelling en uitspraak geen s toegevoegd.

1) -s (geschreven -s, -z of -isch) --> iets dwaas, iets broos, iets logisch ...
2) andere adjectieven: --> iets moois, iets kleins, iets raars, iets diks ...

Verder kun je natuurlijk zulke criteria met elkaar combineren.

Eerst een vergelijking met de dieren. Zo zijn er criteria als:

• plaats waar de dieren leven (land, lucht, water)
• manier van voortplanten (zoogdieren, eierleggende dieren)
• lichaamsbouw (vier poten, twee poten en twee vleugels, vinnen)

En die kun je met elkaar combineren. Er zijn landzoogdieren met vier poten (bv. paard), zeezoogdieren met vinnen (bv. haai), eierleggende landdieren met vier poten (bv. sommige varanen), eierleggende luchtdieren met twee poten en twee vleugels (bv. zwaluw) enzovoort.

Dat kun je dus ook met de bijvoeglijke naamwoorden. er zijn eenlettergrepige bijvoeglijke naamwoorden die op een -s eindigen, er zijn stofadjectieven die op -en eindigen (bv. houten), er zijn geografische adjectieven die op -er eindigen (bv. Edammer). Het is natuurlijk niet altijd zinvol om die verschillende criteria met elkaar te combineren. Zo levert de combinatie "geografische adjectieven die op -er eindigen, die drie lettergrepen tellen en met een klinker beginnen", misschien alleen maar het woord Edammer op als lid van die groep. Maar veel nut heeft dat niet. Anderzijds heeft de combinatie "geografische adjectieven die op -er" eindigen wel zin, omdat je dan de regel kunt formuleren die zegt dat zulke adjectieven geen verbuiging met -e kennen. Je zegt enerzijnds "lekkere kaas" (waarbij lekker verbogen wordt en dus de vorm lekkere kan krijgen), maar anderzijds "Edammer kaas" (waarbij Edammer niet verbogen kan worden).

Met vriendelijke groet,

Peter Debrabandere