Zijn de kiezen van een olifant ook ivoor?

Antwoord

Beste Vic,

Origineel werd met ivoor de slagtanden van olifanten bedoeld, maar tegenwoordig wordt de term gehanteerd bij alle (slag)tandmateriaal dat volumineus genoeg is om werktuigen, beelden, sieraden,... via uitkerving van de tand te vervaardigen  (bv. ook slagtanden van de walrus, narwal, mammoet,... en de tanden van de potvis).

Deze tanden bevatten dezelfde harde onderdelen als deze die men in gewone tanden kan aantreffen. De inwendige harde tandmassa bestaat uit het harde, maar toch nog bewerkbare, dentine of  tandbeen. Deze massa wordt afgetopt door het tandglazuur of email, het hardste materiaal dat in het lichaam kan aangetroffen worden. De buitenste laag van de tand is opgebouwd uit cement. Bij ons zit dit cement voornamelijk rond de tandwortels, maar bij dieren met lange, levenslang doorgroeiende tanden zit dit cement volledig rondomrond het ganse oppervlak van de tand.

Slagtanden bestaan evenwel hoofdzakelijk uit dentine. Enkel aan de top van jonge slagtanden komt nog wat glazuur voor, maar dit slijt snel af. Het cement dat de volledige tand omgeeft vormt slechts een dunne "schorslaag", zeker bij olifanten. Om wille van dit overwicht aan dentine, wordt ivoor vaak ook gelijkgesteld aan dentine.

De maaltanden of kiezen van olifanten hebben dezelfde samenstellende harde onderdelen, maar die zijn totaal anders geschikt. Deze schikking is mooi zichtbaar op het kauwoppervlak van deze tanden. Aangezien de kiezen bij olifanten dienen om hard, plantaardig materiaal te breken en te schuren, is het oppervlak typisch geribbeld, door een opeenvolging van harder en zachter tandmateriaal. Op het kauwoppervlak ziet men duidelijk plooien van glazuur die inwendig opgevuld zijn met dentine en  van elkaar afgelijnd en omgeven worden door cement (zie bv. de foto's op deze webpagina: http://www.asianelephantresearch.com/about-elephant-anatomy-and-biology-p3.php)

De opeenvolging van die harde glazuurplooien maken de tanden ongeschikt om ze via eenvoudige uitkerving te bewerken, waardoor hier zeker niet van ivoor gesproken kan worden.