Wanneer wordt in Frankrijk een nieuwe republiek ingesteld?

Antwoord

Eigenlijk is het antwoord heel eenvoudig: wanneer er een nieuwe grondwet komt, die toch republikeins (enkel verkozen bestuurders) blijft.

Momenteel zit men in Frankrijk aan een 'Vijfde Republiek':

1. 1792-1804: tussen de afschaffing van de monarchie en de keizerskroning van Napoleon)
2. 1848-1852: na de revolutie van 1848, maar met als verkozen president neef Louis Napoleon Bonaparte, die drie jaar werkte aan zijn keizersschap als Napoleon III
3. 1870-1940: na de val van Napoleon III bij de nederlaag tegen de Pruisen, tot aan de Franse capitulatie in WO II, en de installatie van het Vichy-regime (een niet-verkozen dictatuur)
4. 1946-1958: vanaf het staatsherstel na de bevrijding, tot het verlies van Indochina en Algerije (met eigenlijk weinig macht aan een president en regering, en veel aan een parlement) 
5. 1958-vandaag: na een referendum mocht De Gaulle een nieuwe grondwet maken, met meer macht aan de regeringspartijen en de senaat

Die vijfde republikeinse grondwet bleek de basis voor een vrij stabiel bestuurlijk systeem. Wel zijn er al veel herzieningen geweest (24 in het totaal), voornamelijk om

• de relatie met voormalige kolonies te regelen (1960)
• de organisatie van aparte presidentsverkiezingen, los van de parlementsverkiezingen, en regeling van de ambtstermijn (1962, 1976, 2000)
• aansluiting bij de Europese Unie: euro, Verdragen van Maastricht, Amsterdam en Lissabon, vrij verkeer van personen en goederen, erkenning van het Internationaal Strafhof, Europese aanhoudingsbevelen... (1992-2008)
• decentralisatie: mogelijkheid van lokale referenda, aanpassing van gemeentelijke financiën en bevoegdheden, erkenning van regio's en hun besturen... (1972, 2003)
• afschaffing van de doodstraf (2007)

Een zesde compleet nieuwe republikeinse grondwet zit er niet aan te komen. Sommigen zeggen dat het amendement van 1962 eigenlijk al een nieuwe staatsvorm opleverde, wel met een rechtstreeks verkozen president die daarom veel meer macht, populariteit en bevoegdheden had dan ervoor. Typisch waren bijvoorbeeld de 'grands travaux' die presidenten lieten uitvoeren in Parijs, en waaraan ze vaak hun naam verbonden (Centre Pompidou, Bibliothèque Mitterand, La Défense, ...)