De aanvang van de betrokkenheid van belgië in het kolonialisme wordt klassiek bij Leopold II gesitueerd, bij zijn verlangens een Argentijnse provincie te bezitten, Borneo en de Filippijnen, of om kolonies te stichten in China, Vietnam, Japan, en ... Kongo. Mijn vraag is: is er geen eerdere betrokkenheid van "België"?
Vanuit onze gewesten waren al voor de Belgische ontafhankelijkheid kolonies opgericht, zij het vooral met de bedoeling om handel te drijven: Azoren, Vlaamse Canarische Natie, de Noord-Amerikaanse Oostkust, de twee Oostenrijkse/Oostendse kolonies in Oost-India.
Leopold I koesterde ook al koloniale ambities. Ondanks de prille industrialisering (eerst trein op vasteland, Cockerill-staalovens in Luik, Antwerpse zeehaven), was de economische toestand van het jonge België in de jaren 1840 slecht. Eén van de pistes die onderzocht werden, was het verwerven van een buitenlandse kolonie voor afzet van producten, voor goedkope ontginning van grondstoffen en eventueel ook voor het wegsturen van ongewenste eigen bevolking. Met een kleine groep kapitaalkrachtige medestanders als Abraham Cohen, Charles de Thierry en graaf de Hompesch, zocht Leopold I daarom in de jaren 1830 en 1840 naar kansen voor kolonies in West-Afrika, Nieuw-Zeeland, de Filippijnen en zelfs Kreta en Cyprus.
Twee pogingen strandden daarbij op het laatste nippertje. Daarbij ging het telkens om onderhandelingen met bankiers aan de zijde van de Belgische diplomaten. In 1838 werd Consul Blondeel uitgestuurd naar Egypte, Soudan en Abessinië, waarbij hij in dat laatste land - op dat moment verscheurd door onderlinge conflicten, tussen 1840 en 1842 onderhandelde over de Rode Zeekust, het huidige Eritrea. In 1843 lukte het bijna met het koninkrijk Hawaii, tot een van de geldschieters failliet ging. Ondertussen was al in 1841 een Compagnie Belge de Colonisation ('Belgische Maatschappij voor Volksplanting') opgericht, om dat alles te ondersteunen.
In 1843 slaagden onderhandelingen met Guatemala, voor een eeuwigdurende concessie aan het korte stuk Atlantische kust van dat Midden-Amerikaanse land. Guatemala behield de souvereniteit in het gebied, maar België kreeg alle ontwikkelingsrechten. Guatemala hoopte vooral op een Atlantische zeehaven, waarvoor het zelf geen middelen had. Na elf jaar en enkele honderden landverhuizers bleek het project een mislukking: te weinig Belgische investeringen in de infrastructuur, te veel tropische ziekten, onrealistische verwachtingen in de hand gewerkt door een propaganda-campagne in en rond Gent, kolonisten die vluchtten naar Guatemala-Stad. Ook de Monroedoctrine speelde daarbij: de VS duldden geen nieuwe Europese inmenging op het Amerikaanse continent meer.
Leopold II ging eerst verder op dat elan: pogingen tot landbouwkolonies in Mexico en Brazilië, die telkens op fiasco's uitdraaiden. Hij onderzocht ook pistes in een vijftigtal andere landen, maar vond te weinig binnenlandse steun. Uiteindelijk verwierf hij in 1885 Kongo als een 'vrijstaat' waarvoor de Belgische staat niet borg diende te staan, met enkel private investeerders. Ongeveer 2/3 van dat gebied was zijn eigendom of kroondomein, dat pas in 1909 door de Belgische staat zou worden overgenomen als kolonie. Vooral socialistische parlementsleden waren gekant tegen die overname, niet zozeer uit humanitaire overwegingen, maar vooral door de hoge kostprijs van de kolonie.
geweldig! Is er een wetenschappelijke bron over de koloniale ambities in dit specifieke tijdperk? Hartelijk dank, matthias.
Er is niet één boekwerk dat ik kan aanraden. ALGEMEEN - Jacques Robert Leconte, Les Tentatives d'expansion coloniale sous le règne de Léopold Ier, Bruxelles, Éditions coloniales Zaïre, 1946 - Alphonse de Haulleville, Les Aptitudes colonisatrices des Belges et la question coloniale en Belgique, Bruxelles, BiblioBazaar, 2010 (heruitgave van een werk uit 1898). - Ora-Westley Schwemmer, The Belgian Colonization Company : 1840-1856, Tulane University, 1966. GUATEMALA - Nicolas Leysbeth, Historique de la colonisation belge à Santo Tomas - Guatemala, Bruxelles, Nouvelle société d'éditions, 1938. - Joseph Fabri, Les Belges au Guatemala, 1840-1845, Bruxelles, Académie royale des sciences coloniales, 1955. - Stefan Van den Bossche - Een kortstondige kolonie. Santo Tomas de Guatemala (1843-1854). Een literaire documentaire over een falikant afgelopen kolonisatiepoging van Belgen in Midden-Amerika. Tielt: Lannoo, 1997. - Marc Lafontaine, L’Enfer belge De Santo Tomas : le rêve colonial brisé de Léopold Ier, Quorum, 1997. MEXICO (Nueva Belgica, in de deelstaat Chihuahua) - Eddy Stols (red.) De Belgen en Mexico. Negen Bijdragen over de geschiedenis van de Betrekkingen tussen België en Mexico. Leuven: Universitaire Pers, 1993. (met een hoofdstuk over Nueva Belgica in de deelstaat Chihuahua) BRAZILIË (Santa Catarina) - Marie van Langendonck, Une colonie au Brésil : récits historiques, Gerrits, 1862. - Charles Van Lede, De la colonisation au Brésil : mémoire historique, descriptif, statistique et commercial, Librairie polytechnique d'Aug. Decq., 1845. ERITREA - Albert Duchesne, A la recherche d'une Colonie belge. Le consul Blondeel en Abyssinie (1840-1842). Contribution à l'Histoire précoloniale de la Belgique. Brussel: Koninklijk Belgisch Koloniaal Instituut, 1953. GUINEE-CONAKRY (Monding van de Rio Nunez) - Christian Monheim, L’affaire du Rio Nunez, 1848-1858, Éditions de l'Aucam, coll. « Notre histoire coloniale », 1931. HAWAII De Amerikaanse vennootschap Ladd & Co. (soms ook L.B.H., naar de achternamen van de drie vennoten) was de eerste firma om grootschalige suikerrietplantages aan te leggen, maar voelde zich gedwarsboomd door het koningshuis van Hawaii. Op zoek naar investeerders die ook politieke druk konden uitoefenen, kwamen ze uit bij het Belgische koningshuis, dat zich pas op het laatste moment terugtrok door berichten over het faillissement van Ladd & Co. Het staat beschreven in de meeste geschiedenissen van Hawaii.
Enkel de vraagsteller en de wetenschapper kunnen reageren op een antwoord.
© 2008-2025
Ik heb een vraag wordt gecoördineerd door Eos wetenschap. Voor vragen over het platform kan je terecht bij liam.verbinnen@eos.be
