Vanwaar komt de 'e' in Franse woorden die met een 's' beginnen in het Latijn?

Frederik, 26 jaar
28 februari 2013

In het Frans vinden we vaak een "e" aan het begin van sommige woorden, daar waar het Latijnse woord begint met een "s". Bv. espoir (spes). Hoe noemt men dit fenomeen en vanwaar komt het?

Antwoord

Wanneer we een taal spreken, doen we tegelijk twee zaken: we selecteren klanken en woorden (bv. een b of een p en het resultaat is dan bad of pad) en we combineren klanken en woorden (bv. b+a+d, of ik + koop + een + boek).

Elke taal selecteert haar eigen klanken en woorden (het Engels selecteert een klank in bv. "the" die het Nederlands niet gebruikt), maar iedere taal laat ook bepaalde klankcombinaties toe of niet toe. Zo kan je bv. in het Nederlands een woord niet eindigen op een stemhebbende medeklinker. Een voorbeeld: een [d] of een [b] spreek je niet uit aan het einde van een woord. Een stemhebbende medeklinker "verdoft" in die positie tot een stemloze medeklinker : [t] of [p], zie de uitspraak van web of nood, en de problemen met de <dt> regel.

Zo laten heel wat Romaanse talen niet toe dat een woord begint met een [s] als die gevolgd wordt door een medeklinker, zoals sp, st, sk, etc. In bepaalde Romaanse talen is de incompatibiliteit van deze combinatie "s+ (occlusieve) medeklinker" zo groot dat ze ook bij leenwoorden niet kan. Een Spanjaard bv. zal een Engels leenwoord zoals "stock" of "standaard" altijd uitspreken met daarvoor een klinker. In het Spaans komt daarvoor (zoals in de meeste talen) een [e]. Soms kan dat ook een [i] zijn, zoals in het Turks (bv. Istanbul, Iskender < (Ale)xander).

Over het algemeen aanvaardt een Germaanse taal, zoals het Nederlands meer "consonantengroepen", ook aan het begin van een woord, dan een Romaanse taal.

In het Frans zie je vandaag drie mogelijke resultaten voor de combinatie  "s + medeklinker".

(a) De oudste woorden in het Frans krijgen een [e] voor de combinatie, maar de [s] verdwijnt. Denk aan écrire (in oud Frans escrire) dat van oudsher uit het Latijn scribere is afgeleid, of épée van spatha, épaule van spathula, état (cf."staat") enz.

(b) Soms blijft de [s] bewaard. Dit is dikwijls het geval bij geleerde woorden (esprit) of uit andere talen ontleende woorden (bv. uit het Italiaans of Spaans esplanada, escale). Dit is ook het geval met espoir en espérer waar de Latijnse [s] bewaard is gebleven, als latinisme.

(c) Het Frans past zich vandaag wel aan leenwoorden met deze klankcombinatie aan. Dit is het geval met recentere leenwoorden zoals spirituel, standard, stock, enz.

Inderdaad kunnen in een taal bepaalde fonetische regels (in dit geval combinatorische regels) hun kracht verliezen en dus niet meer van toepassing zijn.

De klinker die voor de consonantengroep "s + medeklinker" komt, noemt men een prosthetische klinker. Dat is een klinker die in het "etymon" (het oorspronkelijke woord) niet voorkomt, maar om louter fonetische redenen verschijnt, dus als ondersteuning voor de uitspraak van een onaanvaarde combinatie in een bepaalde positie (hier vooraan het woord).

Reacties op dit antwoord

Er zijn nog geen reacties op deze vraag.

Enkel de vraagsteller en de wetenschapper kunnen reageren op een antwoord.

Zoek andere vragen

© 2008-2025
Ik heb een vraag wordt gecoördineerd door Eos wetenschap. Voor vragen over het platform kan je terecht bij liam.verbinnen@eos.be