Zonet in het middagjournaal hoorde ik dat een vliegtuigje op de luchthaven van Charleroi na het opstijgen 'rechtsomkeer' maakte omdat er problemen waren. (Het crashte. - 5 doden) Op de begane grond maken we vanzelfsprekend geen rechtsomkeer, want we rijden al aan de rechterkant. Toch gebruiken we deze uitdrukking en niet 'linksomkeer maken'.
Mijn eigen giswerk doet me veronderstellen dat de uitdrukking stamt uit de tijd toen we nog in heel Europa links reden (dus van vóór het Napoleontische tijdperk).
In het Engels wordt van een 'U-turn' gesproken, dus daar vind ik ook geen aanknopingspunt.
Graag zou ik mijn veronderstelling bevestigd krijgen of ontkend, rechtgezet en verklaard.
Beste Erik
De uitdrukking is oorspronkelijk "rechtsomkeert maken". "Rechtsomkeert" met een t op het einde dus. "Rechtsomkeert" is in oorsprong een militair bevel: "rechtsom keert". Daarin is "keert" een imperatief (gebiedende wijs). En natuurlijk moet een peloton of sectie soldaten allemaal tegelijk in de zelfde richting van richting veranderen. Allemaal via de rechter kant natuurlijk, want militaire dril steunt natuurlijk op de verwachting dat elke beweging mooi op het zelfde moment en zo gelijk mogelijk uitgevoerd wordt. Vanuit die militaire terminologie is de uitdrukking in de gewone taal terechtgekomen, waar de beweging dan niet meer noodzakelijk via de rechter kant moet gebeuren. "Rechtsomkeert maken" betekent nu gewoon "de tocht, wandeling ... in omgekeerde richting voortzetten".
Met vriendelijke groet
Peter Debrabandere
Hartelijk dank voor uw antwoord. Dat de uitdrukking afstamt van een in oorsprong militair bevel, verklaart al wel de maatschappelijke context ervan. Maar de vraag blijft waarom men in die context heeft gekozen voor 'rechtsom keert' en niet voor 'linksom keert'. Mijn vermoeden dat het bevel stamt uit de tijd dat we in Europa nog allemaal aan de linkerkant van de weg reden, wordt met de voorliggende verklaring noch bevestigd, noch ontkend, vind ik. Waarom moesten de soldaten allemaal 'natuurlijk' via de rechterkant van richting veranderen. Een logische verklaring zou nog steeds kunnen zijn: omdat we - toen de uitdrukking ontstond - de gewoonte hadden om aan de linkerkant van de weg te rijden of te stappen. Met vriendelijke groeten, Eric MATHÉ
Enkel de vraagsteller en de wetenschapper kunnen reageren op een antwoord.
Nederlands Specialismen: Nederlands (algemeen), Nederlands in België (Belgisch-Nederlands), Standaardnederlands, taalnormen, taalzorg, taaladvies
© 2008-2024
Ik heb een vraag wordt gecoördineerd door Eos wetenschap. Voor vragen kun je terecht bij liam.verbinnen@eos.be
