Hoe is Venetië ontstaan ?

Antwoord

Beste Frederik,

Venetië is ontstaan als een handelshaven. In de loop van de achtste eeuw zijn er in de omgeving van twee foci, het Bischoppelijk complex (Olivolo) en een centrum bij Riovalto, diverse wijken en afhangende stukjes nederzetting ontstaan. Het was als het ware een complex van handelsplaatsjes in de archipel, waar elk eiland zijn rol had, en het Canal Grande was een soort van havengeul waar alle deelnederzettingen mee in verbinding stonden. Deze nederzetting was erg verspreid en had weinig of geen structuur. Er was geen aangelegd stratenpatroon, of verbindingen, of een wal. De huizen uit de achtste eeuw waren blijkbaar klein, eenvoudig en in hout. Mogelijk was het Venetië in die tijd dan ook geen echte stad, maar een havenplaats, waar handelaars kozen om hun goederen op en van schepen te laden. Een soort Dorestad van de Adriatische zee. Die handel was vermoedelijk wel meteen interregionaal en al snel was deze agglomeratie van handelsnederzettingen, bv. inclusief Torcelli, een internationale hub. Er waren er trouwens nog andere, bv. Comacchio.

In tegenstelling tot wat men vroeger dacht, bleef er doorheen de Vroege Middeleeuwen wel degelijk intensieve handel bestaan tussen de Middellandse Zee en Francia en NW-Europa. De opkomst van de Islam speelde geen rol, integendeel. De Arabische gebieden waren grootschalige afnemers van de slaven die gemaakt werden bij de interne Europese strijd (het lot van een overwonnen krijger was slavernij). Omgekeerd bleef er nood aan zijde, kruiden, zelfs papyrus. Het handelscentrum voor deze slavenhandel en handel in specerijen verschoof van Marseille dan ook snel naar Venetië dat rijk en groot werd door de slavenhandel met Noord-Afrika, en wel zodanig dat er vanaf de negende eeuw grote kerken zoals de San Marco gebouwd werden. In de tiende eeuw is Venetië dan de grote stad die we nu nog kennen. Het ging dus snel.

Een vraag waar we nog niet uit zijn, is echter waarom men de Po-monding en de archipel koos als grote nieuwe handelshub en niet Marseille. Vanuit Venetië moet men immers nog de Alpen over en vanuit Marseille niet. Vermoedelijk ligt het antwoord in de rol van Byzantium, dat nog invloed had in de Adriatische zee en een grote speler was in de handel. De Alpenpassen waren ook allerminst onoverkomelijk.

De grote onderzoekers van deze problematiek zijn tegenwoordig Mike McCormick van Harvard en Sauro Gelichi. Goeie boeken die een overzicht bieden zijn:
http://www.cambridge.org/gb/knowledge/isbn/item1161513/?site_locale=en_GB
http://www.brepols.net/Pages/ShowProduct.aspx?prod_id=IS-9782503534015-1

Vriendelijke groet Prof. Dries Tys, archeoloog VUB