Waarom hebben we stemplicht in België?

Antwoord

Beste Dries,

Even een rechtzetting. We hebben in België geen stemplicht (in tegenstelling tot wat vaak in de media gezegd wordt), maar stemrecht gekoppeld aan een opkomstplicht. Dat houdt in dat je verplicht bent naar het stembureau te gaan en in het stemhokje te gaan, maar eens je daar in staat ben je niet verplicht een stem uit te brengen (je kan ook geen stem uitbrengen, oftewel blanco stemmen). Maar dat is natuurlijk juridische haarkloverij.

Waarom is nu die opkomstplicht ingevoerd? Wel, vroeger hadden we geen opkomstplicht maar ook geen algemeen stemrecht. Lange tijd kende België, en vele andere landen, een stelsel waarbij de hoeveelheid belastingen die je betaalde bepaalde of je al dan niet mocht gaan stemmen. In die tijd was er ook geen opkomstplicht. Vanaf het moment dat iedereen (of toch alle meerderjarige mannen) mochten gaan stemmen, heeft men ook de opkomstplicht ingevoerd. Op die manier wou men er voor zorgen dat ook de arme fabrieksarbeider, landbouwer,... zijn stem ging uitbrengen. Als men dat niet deed, bestond namelijk het risico dat enkel de rijken zouden gaan stemmen en alles dus in praktijk bij het oude bleef. Ook vreesde men dat de bazen, adel,... (die dus vroeger ook al stemrecht hadden) hun werknemers zouden gaan verbieden om te gaan stemmen, zodat hun macht bewaard zou blijven.

Ooit heeft de opkomstplicht dus zeker zijn nut gehad. En ook vandaag menen veel politieke partijen (bvb. CD&V, SP.a, groen!,...) dat dit een nuttig middel is om ervoor te zorgen dat men een zo duidelijk mogelijk beeld krijgt van wat er leeft in het land. Iedereen, van jong tot oud, van rijk tot arm, van hoog- tot laagopgeleid,... moet nu zijn mening geven over welke richting het land uit moet in de toekomst. Zij vrezen dat als je de opkomstplicht afschaft de zwakste groepen in de samenleving niet meer zullen gaan stemmen en dat de politici dan ook geen moeite meer zullen doen om de situatie van die groepen te verbeteren aangezien er daar dan toch geen stemmen meer te rapen vallen.

Andere partijen (bvb. Open vld) willen de opkomstplicht afschaffen, omdat ze van mening zijn dat de burgers voldoende gezond verstand hebben om te beslissen of ze al dan niet willen gaan stemmen. Bovendien denken ze dat er op die manier meer beredeneerd gestemd zal worden.

Uit onderzoeken is in ieder geval gebleken dat het afschaffen van de opkomstplicht geen grote invloed zou hebben op de verhoudingen tussen de politieke partijen.

Het afschaffen van de opkomstplicht lijkt nog niet voor morgen.