Wie heeft de namen van landen en talen bedacht?

Antwoord

Beste Céline, leuke vraag :)

Landen en talen zijn ten eerste geen constante gegevens, als je het over een langere termijn bekijkt. Wat wij nu als Nederlands kennen en gebruiken is geëvolueerd uit een vorm van Nederduits bv. Frans komt dan weer uit het volkslatijn dat hier gesproken werd in de laat-romeinse en vroegmiddeleeuwse periode. Talen evolueren. Echter: zoals je terecht stelt: momenteel zijn taalgrenzen en staatsgrenzen dikwijls met elkaar in overeenstemming. Dit komt door de moderne staat zoals die zich beginnen vormen is in de 19de eeuw, maar eigenlijk pas na WOI definitief in zijn plooi gevallen is.

Waarom is dat belangrijk: omdat er vanaf het moment dat een bepaald gebied als een moderne democratische staat bestuurd wordt, dan ook alle wetten en bestuursregelingen in heel dat gebied gelden. Dat is ook zo voor onderwijs. In een moderne staat geldt hetzelfde onderwijs binnen het gebied van de grenzen van die staat. Zo wordt in Frankrijk overal hetzelfde Frans geleerd, in principe. En sinds het ontstaan van een Waalse en Vlaamse gemeenschapsregering, wordt overal in Vlaanderen hetzelfde Nederlands geleerd en in Wallonië hetzelfde Frans.

Waarom is dit belangrijk, omdat deze manier van werken qua taal voor eenheid zorgt, daar waar dat voordien niet zo was, of niet noodzakelijk was. In Frankrijk werden tal van andere talen gesproken: Bretoens (als vorm van oud-Gallisch) in Bretagne, oud-Vlaams in Frans-Vlaanderen, Occitaans in de Pyreneeën en ga zo maar door. Als je nu ervoor zorgt dat je een staat opricht, mét grenzen en binnen die grenzen afspraken rond onderwijs van maar één taal, en één administratie, en televisie en radio in dezelfde taal enz, wel dan verdwijnen al die andere talen en zal er één taal per land en begrenzing overblijven. Hetzelfde geldt voor onze dialecten, die verdwijnen ook langzaam door de eenmaking van de gesproken en gebruikte taal tot het onderwezen Nederlands in Vlaanderen. Wist je dat er trouwens tot in de Middeleeuwen Franstalige taaleilanden waren in wat wij nu Vlaanderen noemen?

Kortom: om bij het voorbeeld van Frankrijk te blijven: dat er nu een groot land Frankrijk bestaat waar er miljoenen mensen Frans praten, betekent niét dat alle mensen in dat gebied altijd al Frans hebben gepraat. De grootste, overheersende groep wel, en die heeft de taal opgelegd toen men Frankrijk als staat is gaan ontwikkelen.
Taal is met andere woorden een constructie en allerminst een oergegeven.

Dat geldt ook voor die staten trouwens, en hun grenzen. Alle staten zijn politiek gevormd en de grenzen zijn het effect van politieke afspraken. Maar een staat moet zich bewijzen, of legitimeren.
Daartoe gaan ze een oorsprong zoeken in het verleden, een reden van bestaan uit de geschiedenis.
Zo verwijst de naam Frankrijk naar de Franken. Alleen, de Franken waren maar een kleine elitegroep die het bestuur in handen namen. De inwoners van Frankrijk zijn helemaal niet allemaal historische Franken, integendeel zelfs. Enkel: de macht moest zich legitimeren en dat doe je door je macht te ontlenen aan tot de verbeelding sprekende geschiedkundige situaties. Maar ook hier geldt: het is allemaal constructie, gevormd, en dus tot op zekere hoogte kunstmatig.

Het hangt dus ook af van je eigen plaats in de wereld en in de tijd, hoe je een land of een gebied noemt. Engeland bv. verwijst naar de Angelen, een naam van een obscure Germaanse groep? De mensen uit Wales noemen Engeland echter Loeygir, of "de verloren gewesten", omdat Engeland voor hen vroeger Gallisch (Keltisch) was, en Engeland voor hen een gebied is waar zij uit verdreven werden.

Je ziet, talen en grenzen, het is niet zo eenvoudig als het lijkt, en die eenheid van taal binnen een grens mag je best niet al te ver terug in de tijd plaatsen.

Wat ik me omgekeerd altijd afvraag, is wat wij in de toekomst gaan spreken.

Helpt dit je?

Groetjes,

Dries Tys, professor archeologie en geschiedenis Vrije Universiteit Brussel