Hadden vikinghelmen hoorns en zo ja van welk dier?

Antwoord

Dag Reinout,

Een héle, héle goede vraag, dankjewel! Er zijn eigenlijk amper bewijzen dat vikings hoorns op hun helmen droegen, wellicht hadden ze er geen. Dat is het korte antwoord. Het lange antwoord staat hieronder.

Wel gebruikten Germanen tot de 7de eeuw soms mutsen met hoorns voor religieuze ceremonieën, en tijdens de late middeleeuwen, pakweg na de 11de eeuw, vonden ridders het mooi om tijdens toernooien heel opvallende helmen te dragen, soms met ossenhoorns, maar evengoed met een groot paar vleugels. Maar de vikingen, die hadden hun beste periode daar net tussen, van ongeveer 800 tot 1000. En bovendien is het niet echt praktisch in een echt gevecht op een boot of te voet, zo'n groot, breed ding op je hoofd.

He is dus iets verzonnen, die gehoornde helmen van de vikings. Wanneer het werd verzonnen is gemakkelijk te beantwoorden: iets meer dan 150 jaar geleden.

Waarom het werd verzonnen, is een vraag die ik in twee keer moet beantwoorden. In die periode ontstonden heel wat nieuwe landen, zoals Italië, Zweden, Polen of... België. Die wilden allemaal bewijzen dat ze eigenlijk al heel lang bestonden - bij ons schreef Hendrik Conscience over de Guldensporenslag, en in elke stad verscheen op het marktplein een standbeeld van één of andere oude Belg: Ambiorix, Rubens, Plantyn, Mercator... In Zweden deed de vereniging Gotiska Forbundet alles om hun landgenoten fier te maken op hun afkomst. Het was nodig om een nationaal gevoel op te roepen, om mensen zich Italiaan, of Zweed of Belg te laten voelen. Men begon plots allerlei materiaal over Vikingen te maken, gewoon om mensen duidelijk te maken dat ze trots mochten zijn dat ze Zweden waren.

Daarvoor gebruikte men ook wat fantasie. Het was een periode waarin alles zo 'aanschouwelijk' of levensecht mogelijk moest, en dus niet met saaie teksten, maar met grote kleurplaten op school, en toneelstukken, spannende romans en meezingliedjes. En daarbij moest men dus ook weten hoe vikings eruit zagen, en welke kleren ze droegen. En ze hebben daarbij wat fouten gemaakt en oude rituele mutsen vermengd met stoere ijzeren vikinghelmen. Onze Ambiorix heeft trouwens hetzelfde probleem: die wordt altijd afgbeeld met een helm met vleugeltjes aan. Ook dat is een vergissing, een ongelukje, dat maar gekopieerd wordt.

En die vikinghelmen gingen een eigen leven leiden. In stripverhalen (Hagar, Asterix), in tekenfilms (Wickie De Viking), in logo's van firma's, in carnavalkledij... overal werd dat soort helm een symbool voor woeste vikings. Terwijl er eigenlijk geen reden toe was. Hetzelfde met het idee dat vikings uit schedels drinken (het is een vertaalfout voor 'drinkhoorns' en bovendien is een schedel lastig om uit te drinken) of dat ruige baarden hadden (ze stonden zelfs bekend omdat ze zich zo vaak wasten en voortdurend hun haren kamden).

Mochten ze ooit hebben hoornhelmen willen maken, dat kwamen ze waarschijnlijk uit bij vikingvee, een kleine rundsoort met amper hoorns - de IJslandse runderen zijn er vandaag nog afstammelingen van. Maar dat deden die vikings dus echt dus niet.