Antwoord
De informatie die Van Dale (Groot woordenboek van de Nederlandse taal, 2015) over speculoos geeft, is eigenlijk verwarrend, want deels correct, deels fout. Van Dale zegt: "BE", d.w.z. "Belgisch-Nederlands". Die informatie is correct. Het woord wordt inderdaad in België gebruikt, niet in Nederland. Daar zegt en schrijft iedereen speculaas, behalve als uitdrukkelijk naar Belgische speculoos (vooral van het merk Lotus) verwezen wordt. Daarnaast zegt Van Dale over speculoos: "de Waalse en Vlaamse uitspraak van speculaas". Dat laatste klopt helemaal niet.
Het bekendste koekjesmerk (Lotus) gebruikt alleen maar de term speculoos, inderdaad met de argumentatie, zie website van Lotus, dat een ander recept gebruikt wordt dan in Nederland. Dat is natuurlijk flauwekul. Natuurlijk gebruikt elke fabrikant een eigen recept. Als elke fabrikant daarom een eigen naam voor een bepaald product zou gebruiken, dan zou dat tot nogal wat terminologische chaos leiden. Omdat Lotus de belangrijkste producent van speculaas, nou ja speculoos, is, hebben verschillende andere merken in België die benaming (speculoos) van Lotus overgenomen. En zo is dat woord speculoos ook in het algemene taalgebruik in Vlaanderen doorgedrongen, ook in die gebieden waar men van nature helemaal niet speculoos zei, maar wel speculaas.
Speculoos is helemaal niet de Waalse en Vlaamse uitspraak van speculaas. Speculoos is helemaal niet Vlaams, maar Brabants, meer bepaald Brussels. En de Franstaligen hebben die Brusselse uitspraak overgenomen. In Wallonië zeggen ze inderdaad speculoos, maar speculoos is daarom nog niet Waals, wel Frans (ook in Frankrijk). (Ik vermoed ook dat Lotus die term speculoos wil blijven gebruiken omdat op de verpakkingen dan één woord zowel in het Nederlands als in het Frans gebruikt kan worden.) In de Waalse dialecten bestaat de vorm spéculace of spéculation. In Noord-Frankrijk komt de vorm spéculache voor.
Speculoos is inderdaad de Brusselse uitspraak van speculaas. Speculoos en speculaas zijn dus eigenlijk twee uitspraakvarianten van hetzelfde woord. Het gaat dus om één en hetzelfde woord, op twee verschillende manieren uitgesproken. Dat maakt de redenering van Lotus dus gewoon belachelijk. Speculaas is speculaas, hoe je het woord ook uitspreekt en dat heeft niets met het bakken met of zonder speculaaskruiden, kaneel of gebrande suiker te maken.
Speculaas is dus in elk geval Standaardnederlands, want het is bekend en in gebruik in Nederland en België. Dat blijkt ook uit Van Dale. Speculoos is in Nederland niet in gebruik (tenzij in verwijzingen naar Belgische toestanden en als het over Lotus en andere Belgische merken gaat die speculoos als term gebruiken). In België komt speculoos dus wel voor. Is het dan fout om speculoos te zeggen en te schrijven in België? Dat moet iedereen voor zichzelf uitmaken. Het woord is niet algemeen gebruikelijk in het hele Nederlandse taalgebied (speculaas wel) en wordt in België ook niet door iedereen gebruikt.
Ik denk dat het dan voor de hand ligt om speculaas te verkiezen, ook al zet Lotus vele Vlamingen op het verkeerde been.
Ten slotte nog het resultaat van een wandeling van me tussen de winkelrekken van enkele supermarkten en van een zoektocht op internet:
speculaas:
- Interwaffles SA, Rue de Liège 39, 6180 Courcelles
- Eco-Biscuits N.V., Lossing 21, 2260 Westerlo
- AVIETA Food Group, Rue Neuve 38, 5300 Coutisse
- Damhert nv, Kapelstraat 154, 3550 Heusden-Zolder, www.damhert.be
- Graanstokerij Wissels, 3500 Hasselt, www.stokerijshop.be
- BVBA Rabeko Products, Grensstraat 135, 9032 Wondelgem/Gent, www.rabeko.be
- Belsy (Colruyt)
- Speculaasje Heyns, Lantaarnpad 3b, 2200 Herentals, www.speculaasjeheyns.be
- Hasseltse speculaas, http://www.hasseltfeestspeculaas.be
- Delhaize BIO speculaas, fairtrade Belgium
- Aerts Speculaas, Toekomstlaan 14 b, 9160 Lokeren, https://aertsspeculaas.be
speculoos:
- Vermeiren Princeps NV, Klein-Mechelen 73, 2880 Bornem
- Lotus Bakeries NV, Gentstraat 52, 9971 Lembeke
- Maya fair trade, http://www.maya-ft.be
- Belorigine Danone speculoosmousse
- Delhaize, traditionele speculoos
Er zijn natuurlijk nog andere speculaasmerken, maar je ziet in elk geval dat er genoeg Belgische merken zijn die gewoon speculaas als term gebruiken.
Waarom zegt men het op de televisie verkeerd? Waarschijnlijk omdat Lotus het bekendste merk is, omdat het de marktleider is voor speculaas en speculaaspasta in België. Het woord speculoos heeft door Lotus zo'n overwicht dat iedereen die goed Nederlands wil spreken, dat woord gewoon overneemt.
Reacties op dit antwoord
Er zijn nog geen reacties op deze vraag.
Enkel de vraagsteller en de wetenschapper kunnen reageren op een antwoord.
