Stel dat de mens plots alles zou verliezen wat ze ooit gecreëerd heeft (maar we blijven even slim en handig). Hoelang zou het dan duren voor we dan alles terug opnieuw opgebouwd en gemaakt hebben?

Antwoord

Dit is een "wat als" vraag, en die zijn moeilijk te beantwoorden. Iets vergelijkbaars is nooit gebeurd, dus we hebben er geen ervaring mee, waarop we kunnen bouwen voor een zinnige voorspelling.

Het maakt alvast een enorm verschil of we ook onze bibliotheken kwijt zijn.Die bevatten de verzamelde kennis die in miljoenen mensenlevens opgedaan is. Bovendien is die kennis in duizenden generaties opgedaan (zij het vooral in de laatste duizend), waarbij elke generatie kon steunen op wat de vorige had bijgeleerd.

Als je die kennis opnieuw moet opdoen, ben je net zo lang bezig als onze voorouders erover hebben gedaan. De mens als diersoort bestaat zo'n twee miljoen jaar, en als moderne mens zo'n honderdduizend jaar. Het grootste deel daarvan (tot pakweg vijfduizend jaar geleden) hebben we in het stenen tijdperk doorgebracht. In onze stenen werktuigen zat wel evolutie, maar ook die is in hoofdzaak recent; de meeste verbeteringen stammen uit de jongste twaalfduizend jaar. Het is niet duidelijk waarom zowat alle technische vooruitgang in de jongste twaalfduizend jaar zit, en er voordien nauwelijks vooruitgang te melden viel. Was dat omdat het lastiger is dan we denken om met stenen werktuigen vooruitgang te boeken, omdat de menselijke groepjes zo klein en verspreid waren dat ze nieuwe ontdekkingen niet aan elkaar konden doorgeven, omdat het leven toen niet uitdagend genoeg was om nood te hebben aan nieuwe uitvindingen? We weten dus niet of we de hele periode van de moderne mens zouden moeten overdoen, of alleen de jongste twaalfduizend jaar, zeg maar sedert de uitvinding van de landbouw, waarin de ene ontdekking voortdurend als basis gediend heeft voor de volgende. En moeten we de hond, het paard, het rund, de ezel, de geit, het schaap ook weer domesticeren, of krijgen we die in hun tamme vorm cadeau? Dat scheelt alvast enkele duizenden jaren.

Laten we zeggen dat het minimum twaalfduizend jaar duurt om te komen waar we vandaag staan.

Als alle bibliotheken weg zijn, maar de mensen die overleven zijn nog in staat om hun kennis op te schrijven voor hun nageslacht, zou het sneller kunnen gaan. Dat hangt ervan af hoeveel mensen overleven, en welke. Zonder techniek kunnen we de huidige miljarden niet voeden en in leven houden, dus de sterfte zou in elk geval enorm zijn, maar hoe enorm? En zullen de overlevenden nog in staat zijn om hun kennis vast te leggen voor ze zelf sterven? Zal hun nageslacht in staat zijn om met die kennis iets te doen, of zullen ze al werk genoeg hebben aan het pure overleven? Dan is die opgeschreven kennis na een paar generaties waarschijnlijk of verdwenen, of onbruikbaar wegens zo onvoorstelbaar ver van het dagelijkse leven dat het merendeel niet meer te begrijpen is. Het hangt er dan heel sterk van af  hoeveel er overgeleverd is, en hoe snel nieuwe generaties in staat zijn om die kennis te gebruiken om alvast een deel van de technische en wetenschapelijke evolutie te kunnen overslaan. Maar dat zijn zoveel alsen dat niemand een zinnige voorspelling kan doen.

Wanneer die nieuwe wereld weer op het technische niveau van vandaag gekomen is, zal het toch een hele andere wereld zijn. Want in de geschiedenis zit ook heel wat toeval. Eén voorbeeld: pas eind negentiende eeuw heeft Edison de fonograaf uitgevonden, het eerste toestel waarmee we geluid konden vastleggen. Maar dat toestel was perfect te bouwen met de technische kennis van de middeleeuwse edelsmeden. Het had duizend jaar eerder gebouwd kunnen zijn.