Waarom trokken de Maya's massaal weg uit de steden?

Antwoord

Hoewel in de Maya-cultuur er ook mensenoffers werden gebracht, waren die eigenlijk eerder uitzonderlijk, om bijvoorbeeld een misoogst te bezweren of een oorlogsoverwinning af te dwingen. Bij de Azteken was het een (letterlijk) dagelijkse praktijk. De Azteken leefden in centraal Mexico, de Azteken zuidelijker, in Honduras, Guatemala en El Salvador.

De Maya's verlieten rond de 8ste of 9de eeuw hun zuidelijke steden (die echter niet in het huidige Mexico liggen). De reden waarom ze er verdwenen, is een groot mysterie: het was erg plots, en volgde direct na de bouw van prachtige bouwwerken en kalenderstenen. Het gebeurde niet overal tegelijk, maar eerder als een soort golfbeweging, en zo abrupt, dat heel wat werven onafgewerkt achterbleven.

Er zijn veel theorieën over de ondergang van het (zuidelijke deel van het) Mayarijk, maar de voornaamste is die van een langdurige droogte. Andere mogelijke verklaringen zijn:

• een invasie van Tolteken uit Centraal-Mexico, of door een ander volk, maar het lijkt onwaarschijnlijk dat zoiets voor een massale en blijvende ontvolking heeft geleid. Ook waren Maya's geduchte militairen.
• door oorlog (vooral de verovering van Yucatan) werden de handelsroutes voor cacao verlegd van landroutes naar zeeroutes, waardoor de economie in de Mayasteden stilviel.
• een opstand. De grote bouwprojecten waren erg arbeidsintensief en zou misschien de lagere klassen (landbouwers, slaven) zozeer onder druk hebben kunnen zetten, dat ze in opstand kwamen tegen hun priesters-heersers. Er zijn echter weinig sporen van zo'n opstand (vernieling, brandsporen, vermelding in kronieken) teruggevonden. Ook verklaart het niet waarom de bevolking verdween.
• epidemieën. Het verlaten gebied bestaat voornamelijk uit oerwoud, waar parasieten en de besmettelijke ziekten vaak voorkomen; bovendien zou overbevolking en landbouw de kans op zo'n epidimie vergroot hebben. Vooral ziektes die diarree veroorzaakten, zouden bijzonder gevaarlijk zijn geweest, omdat ze zich snel verspreiden en leiden tot een algemene verzwakking van de gezondheid.
• langdurige droogte. De streek had maar een dunne vruchtbare bodemlaag, die ook weinig grondwater vasthield. De ongewone droogtes tussen 800 en 1000, gepaard met kouder weer in Europa, werden bevestigd door onderzoek van boomringen, de bodemsamenstelling van meren en vulkaanafzettingen. Het mooie aan deze verklaring is dat ze ook aan de basis kan liggen van alle bovenstaande: verlies in oorlog, terugval van handel, interne verdeeldheid, verminderde weerstand tegen ziekten. Maya's hadden weinig grondwater, en ontwikkelden daarom een prachtig systeem van bassins om regenwater op te vangen en te gebruiken, maar dat werkte uiteraard alleen bij regelmatige regenval. Er is ook kritiek op deze theorie, voornamelijk door de noord-zuidverdeling: noordelijke steden raakten wèl door de periode heen, en bleven nog in Maya-handen tot de 16de eeuw.
• bodemerosie. De landbouw van de Maya's zou niet duurzaam zijn geweest: men ontgon telkens nieuwe stukken land, door oerwoud en savanne af te branden. De grond bleef niet lang vruchtbaar en erodeerde. deze verklaring is compleet achterhaald: Maya's deden wèl an duurzame landbouw, compleet met irrigatiekanalen, mestgebruik, terrasakkers, seizoensmoerassen... Bodemuitputtende landbouw zou al veel sneller tot een ondergang hebben geleid. Wel was hun ingenieuze landbouw sterk afhankelijk van regenwater.

Dat de Azteekse cultuur door overdreven veel mensenoffers ten onder gingen, is maar een heel klein beetje waar. Ten eerste kwamen mensenoffers er vaak voor, maar werden ze zeker ook overdreven. Sommige aantallen offers zouden zelfs tijdens de Tweede Wereldoorlog niet in concentratiekampen mogelijk zijn geweest - nochtans echte doodsfabrieken. Bovendien werden de Azteken eigenlijk onder de voet gelopen door Spaanse soldaten-ontdekkingsreizigers (onder leiding van Hernán Cortés).  Die conquistadores gebruikten de gruwelijke reputatie van de Azteken net om die naburige volkeren aan hun kant te krijgen - Aztekenpropaganda die zich tegen henzelf keerde.