Hoeveel blanken waren er gemiddeld in Congo vrijstaat ?

Antwoord

Het is bijzonder moeilijk om er cijfers op te plakken, en het door u aangehaalde cijfer is uiteraard een schatting. Er zijn verschillende schattingen, en de discussie is groot. Sommige extreme schattingen gaan uit van Stanley's schatting dat er in het gebied 27 694 000 mensen leefden in 1885, hetgeen zeker overdreven was - hij extrapoleerde de bevolkingsdichtheid langs de grote rivieren naar de rest van het binnenland. De eerste volkstelling dateert van 1924, dus 15 jaar later; bovendien leverde het een bijzonder ruwe schatting van 10 miljoen Kongolezen op. Auteurs en historici moeten zich dus behelpen met stamboomonderzoek, en het vermenigvuldigen van bevolkingsgegevens van bijvoorbeeld missieposten.

Dat de bevolking tussen 1885 en 1908 (de jaren van de Kongo Vrijstaat) dramatisch terugviel, staat helemaal vast, maar in welke mate is punt van heftige discussie.

• volgens Casement 3 miljoen
• volgens Forbath 5 miljoen
• volgens Hochschild 10 miljoen
• volgens Wertham 21,5 tot 22 miljoen
• volgens Encyclopædia Britannica 8 tot 30 miljoen

Ondanks de gruwelen die de toenmalige pers en de huidige geschiedenisboeken halen, was die zware bevolkingsterugval vooral te wijten aan ziekte en ondervoeding, en een terugval in geboortes. Uitputting door dwangarbeid en verplichte verhuizing trof meer mensen dan de meer spectaculaire lichaamsstraffen en executies. Een heftige epidemie van de slaapziekte sloeg toe tussen 1896 en 1906, mede veroorzaakt door handelsroutes en het totaal ontbreken van medische preventie of behandeling. Los van de grootte-orde van de ontvolking, is er dus ook discussie over de oorzaken.

Een bewuste strategie tot genocide was er nooit, wel een bijzonder brutaal systeem van gedwongen arbeid, dat even dodelijk was.

Blanken verbleven er doorgaans niet erg lang, hooguit enkele jaren. Niet alle blanken waren in overheidsdienst of in dienst van een congregatie of orde: één van Leopold's strategieën was net om het land te ontginnen door een Vrijhandelszone te installeren en zo de ontginning te privatiseren. Tegelijk gedoogde hij zo ook protestantse missionarissen, die als eerste zouden getuigen over de wantoestanden in centraal Afrika. Het totale aantal blanken zal tijdens de hele periode nooit hoger geweest zijn dan enkele duizenden.

Waarom er dan nooit een opstand uitbrak? Hoewel sommige blanken duidelijk gruweldaden eigenhandig begingen, werd het vuile werk vaak overgelaten aan inlandse Force Publique, die relatief veel talrijker was. Bovendien is Kongo erg uitgestrekt, en waren er in het erg bosrijke gebied geen grote staatkundige gehelen die massaal verzet konden bieden - in savannegebieden elders in Afrika gebeurde dat wel.